ჩემი რჩეული (ნაწილი მეშვიდე)

ჩემი თარგმანები (გაგრძელება)

     პირველი იანვარი

როცა ლხინის თავბრუდამხვევ გნიასში,

გარს ჭრელი ბრბო მახვევია რიოში,

    და სახეებს, ვით ზმანებებს, ვხვდები;

როცა ცივი, უსულგულო ნიღბები

რიალებენ, და ჩემს ირგვლივ იღვრება

    უნდილი და უმაქნისი ხმები;

როს ეკვრიან ჩემს ცივ ხელებს ხელები, -

მომჩვარულნი, გაცვეთილნი, ცხელები, -

    ბანოვანთა, ლამაზმანთა წყების,

მათთანა ვარ, მაგრამ გული და სული

სავსე არის ოცნებებით წარსულით

    და ხილვებით დაღუპული წლების.

ოჰ, ოღონდაც განვმარტოვდე წამითაც! -

მყისვე ფრთები ოცნებების წარმიტანს,

    ჰფრენს ოცნება, ვით ფრინველი ლაღი.

აჰა, ვხედავ: უზრუნველი ბავშვი ვარ,

ირგვლივ მხარე მშობლიური გაშლილა,

    ჩანს მაღალი სასახლე და ბაღი.

მოსდებია ბალახები გუბურას,

კვამლს სოფლისას ზეცა გადაუბურავს,

    მინდვრებს ლურჯი დასწოლია ნისლი...

მე დაბურულ ხეივანში მივდივარ,

ხშირს ტოტებში საღამოის ბინდია,

    ძირს ფოთლების შარიშური ისმის.

უცნაური გულს ნაღველი მაწვება:

მე სატრფოზე მეუფლება ოცნება,

    მასზე ვსტირი, მასთან ყოფნას ვნატრობ,

მის თვალებში ცეცხლი არის გიზგიზა,

ჰგავს ღიმილით დაბადებას ცისკრისას,

    ვარდისფრად რომ შეჰფენია ტატნობს.

ამ საოცარ სამეუფოს სტუმარი,

საათობით დავრჩენილვარ მდუმარი,

    ცოცხლობს მისი მოგონება ახლაც,

ეჭვითა და ვნებით გარემოცული,

ზღვით _ ვითარცა მშვენიერი კუნძული,

    ის ყოველთვის გულს ნუგეშად ახლავს...

მაგრამ როცა წამი ჰქრება ნეტარი,

და ოცნება განმშორდება, შემკრთალი

    ბრბოს ხმაურით, უცხო ლხინში ყოფნით, -

ვუცქერ ზეიმს, და სურვილით ვეგზნები,

რომ ბრბოს რკინის მივახალო ლექსები,

    ავსებული რისხვითა და ბოღმით!..

1840

          ღრუბლები

ღრუბლებო, ღრუბლებო, მარადის მდინარნო,

ციდან რომ დასცქერით მინდვრებს და ყანებს,

თქვენც ტოვებთ ჩრდილოეთს, როგორც მე, დევნილი,

თქვენც იქით მიიწევთ - სამხრეთის მხარეს.

თქვენ რაღამ აგშალათ? - ტანჯვამ და კირთებამ?

ფარულმა ქიშპობამ? აშკარა მტრობამ?

ეგების ცოდვათა გინდათ გარიდება?!

ეგების მოყვასთა გიმუხთლათ ნდობამ?!

ო, არა! - თქვენ ასე დაგბადათ განგებამ!..

მშურს თავისუფალი დინება თქვენი...

მარადის გულგრილნო, მარადის ლაღებო,

თქვენ არ გაქვთ სამშობლო! თქვენ არვინ გდევნით...

1840

             სიზმარი

დგას დაღესტნის ველზე გაუძლები ხვატი,

მე უძრავად ვწევარ ნატყვიარი მკერდით,

ღრმა ჭრილობას თბილი ოხშივარი ადის

და მრთოლვარე სისხლი მწყურვალ ქვიშას ერთვის.

უკაცრიელ ველზე სისხლიანი ვწევარ

და მაღალი მთები მომჯარვია ირგვლივ,

თაკარა მზე ცეცხლად დასდგომია მწვერვალთ...

მე კი მძინავს მკვდრული, უგრძნობელი ძილით.

მესიზმრება ჩემი მშობლიური მხარე,

გაბრწყინვებულ სახლში საღამოის ლხინი;

ბანოვანნი ლაღად საუბრობენ ჩემზე,

მიგონებენ თვალთა ციმციმით და ბრწყინვით.

მათ საუბარს ერთი ეთიშება მხოლოდ,

ზის მარტოკა, ჩუმად, მოქუშული, წყნარი,

შეუპყრია რაღაც კაეშნიან ხილვას,

დასწოლია რაღაც ნაღველი და ზარი.

იგი ხედავს სიზმარს: მეგობარი მათი

წევს დაღესტნის ველზე ნატყვიარი მკერდით,

ღრმა ჭრილობას თბილი ოხშივარი ადის

და მთრთოლვარე სისხლი მწყურვალ ქვიშას ერთვის.

1841

●

განა შენ გეტრფი! განა შენ გესავ!

განა შენ მდაგავ ვნებების ცეცხლში!

ძველ გატაცებებს მე ვეტრფი შენში,

და სიჭაბუკეს დაღუპულს ჩემსას.

მე ზოგჯერ ნამდვილ ტრფიალსა ვგავარ:

შეგხვდები, ვღელავ, და გიცქერ, გიცქერ,

გულით იდუმალ საუბარს გიწყებ,

მაგრამ შენს გულთან ვსაუბრობ განა!..

ო, არა! ყრმობის მეგობარს შეცვლილს

ვეზრახვი შენი სახების მიღმა,

შენს უტყვ ბაგეზე მისას ვგრძნობ სიტყვას,

შენს თვალში მისი მელანდვის ცეცხლი.

 1841

●

მარტოდ მოარე გამოველ გარე,

მივყვები ბილიკს; ღამე წყნარია,

ვუმზერ გარემოს, ველებს, ვარსკვლავებს, -

ღმერთს ესავენ და ნეტარ არიან.

დღესასწაულობს ცა მოციმციმე,

სოფელსაც ტკბილად ჩაუძინია...

მე კი რად მაწევს გულზედ სიმძიმე,

ან რას მოველი ასე ძალიან?

ოჰ, საწუთროსგან არას მოველი!

წარსული ნეტამც არ განმეორდეს!

შეუმუსვრელი შვება მწყურია,

მარადი ძილი მსურს მერეოდეს!

ოღონდ ის არა, ის ცივი ძილი...

ნეტავ იმგვარად დავიძინებდე, -

რომ გულში თვლემდეს ცხოველი ძალა,

მკერდს ცივი ლოდი არ მიმძიმებდეს.

ხმა სიყვარულის მესმოდეს ტკბილი

საუკუნიდან საუკუნემდე,

ხოლო თავზე კი მფენელი ჩრდილის

უკვდავი მუხა დამგუგუნებდეს.

1841

            

       პორტრეტზე

როგორც ხუჭუჭა ბიჭი - ანცია,

პეპლის სადარი კაბა აცვია,

თუმც უაზროა ხანდახან სიტყვა,

მის ბაგეებზე გრძნობით სავსეა.

დიდხანს უყვარდეს - მისთვის ძნელია,

უმძიმს, ვითარცა ხუნდის ტარება;

გაილალება, როგორც მელია

და თვალს ჩიტივით მიეფარება.

ვინ უწყის, შუბლზე რა აწერია, -

ბედკრულია თი ბედნიერია,

თვალებში ზეცის უკრთის ნათელი,

სული უძირო ღამის ფერი აქვს.

ხან გულწრფელი და მიმნდობელია,

ხან თვალთმაქცი და ცრუმეტყველია;

ძალზე ძნელია მისი შეცნობა,

არ შეგიყვარდეს - უფრო ძნელია!

1840

            კლდე

სალი კლდის მკერდზედ, დედოფლის დარად,

ოქროსთმიანი იწვა ღრუბელი;

დილით გაფრინდა ფრთადაუღლელი,

ლურჯ სივრცეებში შთაინთქა ჩქარა.

და კლდე მარტოკა დარჩა ბებერი,

ოდენ ნაფლეთი შემორჩა ქარაფს...

და კლდე ატირდა, ატირდა წყნარად,

მარტოკად შთენილს როგორც შეჰფერის.

 1941

●

როს სიყვარულის და იმედების,

და ნაზი ცრემლის გარეშეც დავრჩი,

და სიჭაბუკის მძიმე ცოდვების

მე გამოსყიდვა ვიფიქრე ტანჯვით,

როცა წარსული ისევ და ისევ

თვალწინ დამიდგა უცნაურ ძალით,

და იყო რაიც კარგი და წმინდა,

ავად მეჩვენა და უცხოდ ვცანი, -

მაშინ ვედრება მე აბეზარი

შევჰკადრე უფალს უგუნურ ფიქრით;

და გავიგონე სიტყვა ზენარის:

„რას მევედრები? - მმოძღვრავდა იგი, -

თუ დაიღალე, შენია ბრალი:

დააცხრე გზნება მცირეოდენი!

იყავ, ვითარცა სხვანი, გულგრილი,

იყავ, ვითარცა სხვანი, მომთმენი.

სხვა ნეტარება არის ტყუილი!

ნუთუ ოცნებებს ისევ უჯერებ?

ბრიყვო! არგანი ეგ კურთხეული

აიღე სწრაფად და თავს უშველე.

და დაიხსომე - გინდაც უდაბნოს,

გინდაც უმდიდრეს ქალაქს ეწვიო,

ნუ ემონები ნურცერთ სალოცავს,

არც საყუდარი სადმე ეძიო.“

 (უთარიღო)

●

არ მისმენს არვინ... ვარ მარტოკა... დღე იწურება,

დღე იწურება და საღამო დგება მწუხარი,

დასალიერზე ძოწისფერი ჩანან ღრუბლები...

ოცნება მავსებს... და ტკაცუნობს ჩემს წინ ბუხარი.

ოცნება მავსებს მომავალზე... და დიან დღენი,

ერთფეროვნების ნაცრისფერი სნებით სნეულნი,

და, ნაღვლიანი, ფუჭად ვცდილობ, მათში ვიხილო

თუნდაც ერთი დღე, ბედისაგან გამორჩეული!

(უთარიღო)

               

●

ნუ სტირი, პატარავ, ნუ სტირი,

ის არ ღირს უგონო წამებად,

მერწმუნე, გეტრფოდა ხუმრობით,

დრო მოკლა და თავიც განება!

ნუ სტირი, - უკეთეს ვაჟკაცებს

შეხვდები აქ - ქართულ მიწაზე:

მკლავებში მათ სულ სხვა ცეცხლი აქვთ,

სისხლი აქვთ თაკარა მზით სავსე!

ის - შორი ქვეყნიდან დევნილი -

განგებამ სად აღარ ატარა;

ეძებდა ომსა და დიდებას, -

ოჰ, შენ კი სხვა იყავ, პატარავ!

შენ - ტრფობას ელტვოდი მარადისს,

იგი კი ოქროებს გიძღვნიდა...

ნუ სტირი, პატარავ, ნუ სტირი, -

შენ მისგან ვერც ცრემლი გიხსნიდა!

(უთარიღო)

            ნეკრასოვი

●

ასე უღვთოდ იმის გამო მეზიზღება თავი,

რომ სიცოცხლის ბაღი ჩემი უნაყოფოდ ჰყვავის;

რომ ვერ ვწურთნე ძალი ჩემი კეთილი რამ გარჯით,

განვისაჯე თავი ჩემი საშინელი განსჯით:

- არარა ვარ, უსუსური, - ვთქვი გესლით და ბოღმით, -

გავატარე ეს ცხოვრება მონასავით ხოხვით;

ოცდაათი გაზაფხული გამიფრინდა სრული,

ოქრო მაინც მომეხვეჭა, - გამეყიდა სული, -

რომ უმეცართ ჩემს ფერხთა წინ მოედრიკათ მუხლი,

დღეს კი ყოველ ჭკუის კოლოფს თავს პირიქით ვუხრი.

ასე უღვთოდ იმის გამო მეზიზღება თავი,

რომ განვლიე გზა ცხოვრების, არ კი მიყვარს არვინ;

რომ მწყურია სიყვარული... და ქვეშეთიც ამ ცის

მხიბლავს, მაგრამ ვით ველური, მიუსაფრად დავძრწი;

რომ სიბრაზით ვარ აღვსილი და ველური ღელვით...

მაგრამ როცა ჟამი დგება, - უძლურდება ხელი.

              

  ბულატ ოკუჯავა

           

       ლოცვა

სანამ ბრუნავს დედამიწა

და მზის შუქი გვფარავს,

ღმერთო, ყველას ის უბოძე,

რაც სურს, მაგრამ არ აქვს:

ბრძენს - სიბრძნე და შთაგონება,

შიშით დამფრთხალს - ცხენი,

ღარიბს - ფული...

არ ინებო

დავიწყებაც ჩემი.

ღმერთო, სანამ ამ ქვეყანას

მართავს შენი ნება,

ვინცა გთხოვოს, ის დაატკბოს

ხელმწიფობის სნებამ.

ძმისმკვლელ კაენს სინანულის

უწყალობე ცრემლი,

დაღლილს - სიმხნე...

არ ინებო

დავიწყებაც ჩემი.

შენის ყოვლისშემძლეობის

მწამს და ვწვდები არსსაც,

მწამს, როგორც სწამს მკვდარ მეომარს,

სამოთხეში შთასვლა.

მწამს, როგორც სწამს ყურს კაცისას

შენი ტკბილი სიტყვის,

მწამს, როგორც გვწამს იმ საქმისა,

რაც არა გვწამს თითქმის.

ჰე, უფალო, ღმერთო ჩემო,

მოწყალეო მარად,

სანამ ბრუნავს დედამიწა

და მზის შუქი გვფარავს,

ყველას უძღვენ თუნდ მცირედი

ღვთაებრივი ძღვენი.

ყველას უძღვენ...

არ ინებო

დავიწყებაც ჩემი.

 ევგენი ევტუშენკო

   ჩინელი ლტოლვილი

        (ნაწყვეტი პოემიდან)

დააჩლუნგოთ ხალხი თუნდა,

სიმართლეა ბასრი მუდამ,

ვის რად უნდა პროპაგანდა,

თუ სწორს მოგვაჩვენებს ბრუნდად!

ნაღველი ჰკლავს მოხუც ჩინელს,

ხუნვეიბინის მხცოვან პაპას,

არ ტყუვდება - არ თვლის ჩირად

გაზეთების ჰიმნს და დაფდაფს.

„გაიმარჯვეთ! გაიმარჯვეთ!

უდგით მაოს ოქროს ტახტი!

იმას კი ვერ დამაჯერებთ,

მე რომ ბედნიერი გავხდი.

ხალხზე ყვირით, ხალხზე მღერით, -

ნუ გგონიათ ხალხი ბნელი,

არა მჯერა, მაგ სიმღერამ

პური მოგვცეს, თუნდაც ხმელი.

მუყაითი მე ვარ გლეხი,

იმითი ვსჯი, რა რას მომცემს,

დიდ ბელადზე ბოლოს გეტყვი,

ჯერ კი მომისმინე ღორზე.

თავმჯდომარეს ჩვენსას, შვილო,

პატივს რომ ვცემ, ბევრჯერ მითქვამს,

მაგრამ ღორი მირჩევნია,

რადგან სული მისით მიდგას.

ხედავ, შვილო, ამ ჩემს ბურვაკს?

შენ განსაჯე დანარჩენი:

თავმჯდომარე მიყვარს, მაგრამ

იყოს ეს პირუტყვი ჩემი.

ღორი მყავდა, თან რა ღორი!

რაც გამაჩნდა, მას ვაჭმევდი,

ღრუტუნებდა, ქსუტუნებდა,

კმაყოფილი იყო ბედით.

„სუქი, სუქი, ჩემო გოჭო! -

ხშირად ჩამითქვია ლოცვით, -

მე დავიკლებ, შენ კი გაჭმევ,

შენ რომ მოგემატოს ხორცი.“

პეკინმა კი დაადგინა:

მზე მომავლის რათა ვანთოთ,

ჩემი ღორი ამა დღიდან

ღორი გახდეს საზოგადო.

ეს, ცხადია, იყო მწარე,

მაგრამ ქვეყნის ვარ მოყვარე,

და ვით სხვებმა, ჩემი ღორი

მეც მთავრობას ჩავაბარე.

და ვით უწერია ბელადს

პროგრამაში დიად დროის,

მე ვიყიდე ამის შემდეგ

ხორცი საკუთარი ღორის.

მთელი ხალხი ცხოვრობს ასე,

განა ერთი-ორი კაცი...

მოგიყევი, ფიქრობ, ღორზე?

ვინაა ღორი, შენ თქვი აწი.“

ხუნვეიბინი უცქერს პაპას:

„პროვოკაციას მიწყობს, მგონი,

ამ საეჭვო საუბარით

და ორაზროვანი ღორით.

დავასმინო? - ფიქრობს, - რა ვქნა? -

ნერვებს უცახცახებს ფიქრი, -

ვა, თუ დამასმინოს პაპამ,

რომ არ დავასმინე იგი?“

შესძლებიათ ფეხებს ფრენა, -

მიაქროლებს ბოღმა-წყენა,

თან ორჭოფობს ჰამლეტივით:

„დასმენა? თუ არ-დასმენა?“

მაგრამ ბოლოს მაინც შედგა,

თუმც პლაკატზე ბელადს შეხვდა,

და ბელადმაც გაუღიმა:

„მოდი, რაღაც გსურდა გეთქვა.“

მოაგონდა ყრმობა შორი:

ღორის გულკეთილი დინგი,

ახალგაზრდა ჯერეთ პაპა

ხელში ბო ძიუ-ის წიგნით.

და ბელადთან არ შესულა,

სასახლეში ცათა სწორის,

მაინც პაპამ გადასწონა

ბელადსა და პაპას შორის...

დიახ, ნახტომს პლანეტისას

სჭვრეტს პაპების თვალი ხარბი, -

დამსმენები ცოტანია,

როგორც მონეტები ყალბი.

შენ, ჩინელო, კარგო პაპავ,

მომისმინე სიტყვა წრფელი,

შენი მიწა თოხნე, ბარე,

და ჭაპანი სწიე ძნელი.

მე ვოცნებობ და იდუმლად

ამგზავრებას ვფიქრობ გულში,

რომ გეახლო თავისუფლად

განახლებულ შენს მამულში.

ვისაუბრებთ, ჩამოვსხდებით,

როგორც მეგობრები ძველი,

შევსვამთ სურნელოვან ჩაის

და ტრეპანგებს შევექცევით.

გამოჩნდება, მწამს, საშველი,

წარვალს ჟამი უბადრუკი,

არ შესცდება შვილთაშვილი,

სცდება შვილიშვილი თუკი.

          სერგეი კრასიკოვი

ჩემთან მოდის საყვარელი ქალი

ჩემთან მოდის საყვარელი ქალი,

როცა მწარეს ვერ ვიშორებ ნაღველს,

როს სიყალბე და სიმუხთლე მამღვრევს,

ჩემთან მოდის საყვარელი ქალი.

ჩემთან მოდის საყვარელი ქალი,

ვარ როდესაც ბედნიერიც ძალზე,

გონს მოდიო - ის მაფხიზლებს წამსვე, -

ოცნებით და სიზმრით ხარო მთვრალი.

ჩემთან მოდის საყვარელი ქალი,

მშვიდად მისმენს, უხმოდ მიგებს სათქმელს,

გაურკვეველ კითხვებს მოჰფენს ნათელს,

ჩემთან ერთად, ჩემს სენაკში მჯდარი.

და ეს განა სიზმარია მკრთალი!

ჩემთან მოდის საყვარელი ქალი,

სითბოს, სიტკბოს, სიყვარულის მჩენი.

და მე ვამბობ ზეიმით და კრძალვით:

ქალი ესე - მეუღლეა ჩემი!

  

 ნიკოლოზ რერიხი

●

მზადაა ჩემი სამოსელი.

ახლა მე ნიღაბს ავიფარებ.

ნუ გაიკვირვებ, მეგობარო,

თუ საშინელი იქნება იგი.

თვალთა ჭრილი აქვს იმას მხოლოდ.

უნდა გავიდეთ ახლა სახლიდან.

ვის შევხვდებით?

ვის რანაირად მოვეჩვენებით?

არ მოგწონს, განა, ჩემი ნიღაბი?

არა მგავს იგი?

წარბებში არ ჩანს ჩემი თვალები?

შეჭმუხვნილია ძალზე შუბლი?

მაგრამ ნიღაბს მალე მოვიძრობ.

და ერთმანეთს გავუღიმებთ.

და ღიმილით გავივლით ბრბოში.

●

„მეკარევ, მითხარ,

რად ჰგმანავ ამ კარს?

რას იცავ ასე გულმოდგინებით?“

„მე საიდუმლოს ვიცავ სიმშვიდის.“

„მაგრამ სიმშვიდე ცარიელია -

ასე ამბობენ სარწმუნო კაცნი, -

არა არისო სიმშვიდეში.“

„მე ვფლობ სიმშვიდის საიდუმლოს,

მე მის დარაჯად დამაყენეს.“

„მაგრამ სიმშვიდე ცარიელია.“

„ეს შენთვისაა ცარიელი“, - მიუგო იმან.

●

გვიპასუხეს: „არ შეიძლება“.

მაინც შევედით.

მივედით კართან.

ყველგან გვესმოდა: „არ შეიძლება“.

ნიშნულების ნახვა გვინდოდა.

გვითხრეს ისევ: „არ შეიძლება“.

- „ჰოი, მცველებო, თეთრითმოსილნო,

ყოვლისმხილველნო,

ყოვლისმცოდნენო,

სცდებით, მცველებო!

მასპინძელმა მოგვცა უფლება

ნახვის, გაგების.

ასე სურს ალბათ,

რომ ვიხილოთ, რომ შევიმეცნოთ.

კარებს იქით მოციქული დგას,

ჩვენთვის რაღაც მოუტანია.

გაგვატარეთ მისკენ, მცველებო!“

„არ შეიძლება“, -

მოგვიგეს და დაგმანეს კარი.

მაინც გავვლეთ ბევრი კარები.

ერთურთს ვეკვროდით და ვაწყდებოდით.

და „შეიძლება“ გვრჩებოდა უკან.

კართა მცველნი გვემუქრებოდნენ,

გვთხოვდნენ, გვიშლიდნენ:

„არ შეიძლება“.

ყველაფერი აივსო სიტყვით: „არ შეიძლება“.

არაფერი არ შეიძლება.

არავისთან არ შეიძლება.

არავისზე არ შეიძლება.

„შეიძლება“ უკან არის მხოლოდ და მხოლოდ.

მაგრამ იქ კი, ბოლო კარებზე,

დაწერილი იქნება „შეიძლება“.

ჩვენს უკან მაშინ „არ შეიძლება“ დარჩება ოდენ.

ამის დაწერა ისურვა მან ბოლო კარებზე.

       სხვების თანდასწრებით

შენ ტირილი გსურდა

და არ იცოდი,

შეიძლებოდა კი ტირილი?

შენ გეშინოდა, რადგან ბევრი ხალხი გიცქერდა.

შეიძლებოდა კი ხალხში ტირილი?

ლამაზი იყო წყარო შენი ცრემლების.

გსურდა, გეტირა უდანაშაულოდ დაღუპულებზე.

გსურდა, ცრემლები დაგეღვარა

სიკეთისათვის მებრძოლ ბიჭებზე,

რომლებმაც თვისი სიხარული

სხვის გამარჯვებას ანაცვალეს.

გსურდა ცრემლების დაქცევა მათთვის.

როგორ მოვიქცეთ,

რომ ხალხმა შენი ცრემლები არ დაინახოს?

მოდი ჩემთან, მომიახლოვდი.

მე დაგმალავ ჩემს სამოსელში

და შენ შეძლებ, რომ იქ იტირო.

მე გავიღიმებ

და ეგონებათ,

რომ შენ ხუმრობდი და იცინოდი,

რომ შენ ჩურჩულით სასაცილო რამე მითხარი.

კი შეიძლება სიცილი -

სხვების თანდასწრებით.

 

               გ ო ე თ ე

                 ფ ა უ ს ტ ი

                       პროლოგი

                             (მიძღვნა)

ისევ მიახლოვდებით, ხატებანო წარსულის,

თუმც უწინაც მეჩვენეთ და კვლავ ბინდში განზავდით,

ვინძლო დღეს მოგიხელთოთ, ნატვრაც ჩემი ასრულდეს,

ვინძლო კვლავ არ გამისხლტეთ ციურ ოცნებასავით.

ამქვეყნიურ წყვდიადში რა ღვთიურად ციალებთ,

როგორ გადმოგიცურავთ დავიწყების უფსკრული!

ოჰ, რარიგად ვივსები ჭაბუკური სიამით,

თქვენს მიერ ჯადოქმნილი, თქვენს მიერ მონუსხული!

აჰა, ჩემი წარსული, ხიბლი დღეთა მიმქრალთა.

ირევიან ჩემს ირგვლივ ძვირფას სულთა აჩრდილნი, -

ვინც მგზნებარედ მიყვარდა და უკუნეთს მიჰბარდა,

მეგობარნი ვინც მყავდა ბედის ლახვრით დაჭრილნი.

მიახლდება ტკივილი და ხსოვნაში ბრუნდება

უცხო ლაბირინთებში მათ გვერდით ხეტიალი,

ო, რამდენი აცდუნა ბედნიერმა წუთებმა,

განიწირა რამდენი ბედის უღვთო ტრიალით!

ოჰ, მათ ვეღარ მოვასმენ ჰანგთა ჩემთა ახალთა,

მათ, რომელთაც ვუმღერდი გრძნობით ნასათუთარით,

ვაყურადებ ძველ ჰანგებს... ვაგლახ, როგორ განქარდა

ჩვენი წმინდა ერთობა - სულის ნავსაყუდარი!

ჩემს სიმღერებს ისმენენ ახლა სხვანი, უცხონი,

არად მიღირს მე მათი აღტაცება რიოში,

მხოლოდ ესღა მახარებს - შემრჩა ჩანგი ცოცხალი,

თუმც ჩანთქმული ამქვეყნის ცოდვილ რია-რიაში.

და სურვილით ვეგზნები - ძვირფას სულთა სამყაროს

კვლავ ვეახლო, ვესტუმრო, როგორც მგზავრი ყარიბი,

და ჟღერს იდუმალება... და მას ეხმიანება

ჰანგიც ჩემი გრძნეული ეოლოსის ქნარივით.

და მდის ცრემლი... და მივლის სხეულში ჟრუანტელი...

მითრთის გული-ყინული, თბილი ცრემლით ძლეული,

და რისიც ვარ მფლობელი - ჰქრება, როგორც სანთელი,

და ხელთ მრჩება ოცნება - სინამდვილედ ქცეული.

ღამეული მგზავრის

        სიმღერა

ჩაძირულან ბინდში მთები,

მისცემიან ძილს,

არ გალობენ ჩიტუნები,

არც ფოთოლი თრთის,

თვლემს მინდვრები,

გზაც მდუმარებს,

არ შრიალებს ტყეც...

გულო ჩემო, აწ სულ მალე

დაისვენებ შენც...

რედიარდ კიპლინგი

          თუ...

ბრბოს წინაშე თუ ხარ თავაწეული

და სიმშვიდე დიდებული გშვენის,

თუ ფლობ შენს თავს და ხარ რწმენად ქცეული,

თუნდაც არვის არ სჯეროდეს შენი;

თუ ღირსებით უძლებ მძიმე მოლოდინს

და მოიძევ ღვთიურს შენში ძალას,

თუ არ თრგუნავ ბოროტებას ბოროტით

და უაზრო ქედმაღლობა გზარავს;

თუ აროდეს ემონები ოცნებას,

არც დიდ საცთურს - გამარჯვების გემოს,

თუ არ აგდებ ჩირად არც დამარცხებას

და ზურგს აქცევ ამ ორივე დემონს;

თუ სიმართლეს შენსას ვერ დაინახავს

ბრბო და ქირდვით სულს აგიმღვრევს მყისვე;

თუ უგნურთა სიძულვილით დამხობილს

სიყვარული აღგამაღლებს ისევ;

თუ მონაგარს ანდობ უღვთო კამათელს

და გამოსცდი ბედის შენის ვარსკვლავს,

თუ მოგება სიხარულით არ განთებს,

თუ წაგება მწუხარებით არ გკლავს;

თუ ვერ დასძლევ მოკრებილი ძალითაც

ძნელ განსაცდელს, ბედით რგებულს შენთვის,

თუ მაგ დროსაც ნებისყოფა დაგიცავს

და მხოლოდ ის - „მტკიცედ სდეგო!“ - გეტყვის;

თუ ხელმწიფის  ბოძებული ხალათიც

ვერ გაცთუნებს - დაგავიწყოს ხალხი,

თუ ღირსებას შენსას არ უღალატებ, -

თავს წინაშე ოდენ ღირსთა დაჰხრი;

თუ საწუთროს წამს მოსტაცებ მშვენიერს

და სიცოცხლის შეიმეცნებ გემოს, -

მაშინ გეტყვი: ეს ქვეყანა შენია!

შენ ხარ კაცი! კაცი, შვილო ჩემო!

                     ბორის პასტერნაკი

ზამთრის ღამე

თეთრი ემოსა არემარეს;

თოვდა და თოვდა...

სანთელი კრთოდა მაგიდაზე,

სანთელი კრთოდა.

თითქოს სამყარო ავსილიყო

ფარვანით, ქინქლით, -

ფიფქები ისე რიალებდნენ

ცივ მინებს იქით.

ფანჯრებზე ყინვა ნაზ ჩუქურთმებს

ქსოვდა და ქსოვდა...

სანთელი კრთოდა მაგიდაზე,

სანთელი კრთოდა.

ჭერზე კი უხმოდ ირწეოდნენ

ჩრდილები მკვეთრი...

და იყო შერწყმა გულთან გულის

და ბედთან ბედის;

ძირს, იატაკზე, ფეხთსამოსი

ეყარა, წყვილი;

კაბას დასხმოდა სანთლის წვეთი,        

ცრემლივით თბილი...

თოვლი კი არა, თითქოს თეთრი

ჭაღარა თოვდა...

სანთელი კრთოდა მაგიდაზე,

სანთელი კრთოდა.

სანთლის ალს სული ათრთოლებდა

მაცდური ძალის...

თუ - ანგელოსის ფრთათა ქროლვით

ტოკავდა ალი?..

თოვდა… თებერვლის ცივი ქარი

ქროდა და ქროდა...

სანთელი კრთოდა მაგიდაზე,

სანთელი კრთოდა.

      ანა ახმატოვა

ნაცრისფერთვალა მეფე

დიდო ტკივილო, სულში განძივით გმალავ! -

მომიკვდა მეფე... მეფე ნაცრისფერთვალა.

დღე შემოდგომის იდგა მღვრიე და ქუში,

როდესაც ქმარმა მითხრა, მოკვდაო გუშინ.

„ტყეში იპოვეს, ბებერი მუხის ძირას,

ნადირობასო, ამბობენ, შეეწირა.  

ცოდოა, ცოდო, საბრალო დედოფალი,

მწუხარებისგან მთლად გათეთრდაო ქალი.“

ჩიბუხს დასწვდა და მშვიდად გააღო კარი,

და სამსახურში წავიდა ჩემი ქმარი.

 

მე კი... ჩემს ასულს გამოვაღვიძებ ახლავ,

და იმის თვალებს... ნაცრისფერ თვალებს... ვნახავ...

ფანჯრის წინ მდგარი ნელად შრიალებს ალვა:

„აღარა გყავსო მეფე ნაცრისფერთვალა...“

 11 დეკემბერი, 1910

 ცარსკოე სელო

      იოსიფ ბროდსკი

სიყვარულით, არსაიდან

სალამი სიყვარულით, სალამი არსაიდან,

თვესა მას მარტომბერსა, არცმეტი  რიცხვის,

ძვირფასო, საყვარელო, და მაინც არავინო,

არ მახსოვს  შენი სახე, ვით არავისი.

სალამი არსაიდან... მე  არცერთ კონტინენტზე

დავდივარ არავისკენ სავალი გზებით,

მიყვარდი ანგელოზზე და ღმერთზე უმეტესად,

და მათზე შორეული იმიტომ რჩები.

შორს შენგან, შუაღამით, დათოვლილ ფართო ველზე,

ნახევრად მინამქრული დახშული კარის

მიღმა ვარ, არარსებულ ქალაქში, სასთუმალზე

ვწევარ და  ვიკლაკნები განცდებით მწარით.

და ბალიშს ჩავჩურჩულებ შენს სახელს არანაირს,

და ვწევარ სასთუმალზე, და ვუმზერ სარკმელს,

და ჩემი უცხო ტანი შენს ნაკვთებს იმეორებს,                            

ვითარცა უსაშველოდ შეშლილი სარკე.

ნატურმორტი

(მე-10 თავი)

ქრისტეს ეუბნა დედა:

- ღმერთ-ხარ ჩემი, თუ შვილ?

ჯვარზე გაკრულს რომ გხედავ,

როგორ წავიდე შინ?

როგორ დავბრუნდე შინ

უშენოდ, არ ვუწყ როცა, -

ღმერთ-ხარ ჩემი, თუ შვილ?

ანუ - მკვდარ ხარ, თუ ცოცხალ?

ქრისტემ მიუგო დედას:

- ცოცხალს მხედავ, თუ მკვდარს,

შენი ვარ! –

             შვილ თუ ღმერთი,

რა განსხვავება არს?                           

უკიდურესობათა ტრაგიზმი და დემოკრატიული ღირებულებანი

                  „ჩვენ, კაცთა, მოგვცა ქვეყანა, გვაქვს უთვალავი ფერითა.“

                                                                                       შოთა რუსთველი

საქართველო გათიშულია უკიდურესობებით.

საზოგადოების ერთი დიდი ნაწილი ერთ უკიდურესობაში გადავარდნილი, მეორე დიდი ნაწილი - მეორე უკიდურესობაში.

ერთ უკიდურესობაში მყოფნი მეორე უკიდურესობაში მყოფთ არც უსმენენ, არც რაიმე საერთოს გამონახვა სურთ ერთმანეთთან, არც კომპრომისი ხდება მათ შორის, ერთმანეთის აზრი აბსოლუტურად მიუღებლად მიაჩნიათ, ერთმანეთს უვიცებს, ჩამორჩენილებს, ქვეყნის მოღალატეებსა და დამაქცევრებს  უწოდებენ და ა. შ. და ა. შ.

უკიდურესობაში გადავარდნილები სამყაროს ორ ფერში აღიქვამენ - შავად და თეთრად, სამყარო კი - „გვაქვს უთვალავი ფერითა“.

ყველა ხვდება, რომ ასე არ შეიძლება, რომ ეს დამღუპველია ქვეყნისათვის, მაგრამ იმ მოჯადოებული მდგომარეობიდან ვერ გამოდიან, რასაც უკიდურესობებში გადავარდნა ჰქვია; ძალა არ ჰყოფნით ამისათვის, შეიძლება ზნეობაც, და, რაც მთავარია, არ ჰყოფნით დემოკრატიული ღირებულებების გათავისების ხარისხი.

უკიდურესობებში გადავარდნა რომ მანკიერი მოვლენაა, ეს რეალურ ცხოვრებისეულ გამოცდილებებზე დაყრდნობით ჯერ კიდევ ანტიკურ ხანაში ფილოსოფიურად ჩამოაყალიბა უდიდესმა ფილოსოფოსმა არისტოტელემ თავის ფილოსოფიურ თხზულებაში „ნიკომაქეს ეთიკა“. მან დაასაბუთა, რომ ადამიანური ქმედებების საუკეთესო გამოვლინება არის „საშუალი“ ორ უკიდურესობას  შორის, რომელთაგან თითოეული მათგანი - ორივე უკიდურესობა - არის ნაკლი, ზადი, ბიწი. (არისტოტელეს „საშუალი“ ნიშნავს „საუკეთესოს“ ორ უკიდურესობას შორის, და არა საშუალოს ცუდსა და კარგს შორის).

რა თქმა უნდა, აქ არისტოტელეს ციტირებას არ დავიწყებ. შევეცდები კონკრეტული მაგალითების მოყვანით ვაჩვენო უკიდურესობებში გადავარდნის მანკიერი ბუნება.

უკიდურეს გამოვლინებებს შორის „საშუალი“, ანუ საუკეთესო გამოვლინებანი, საერთოდ ბუნების ერთ-ერთი მთავარი კანონზომიერებაა.

ამის ძალიან თვალსაჩინო მაგალითს მოვიყვან: ცხადია, თავისთავად, მზიანი ამინდებიც კარგია და წვიმიანი ამინდებიც, მაგრამ უ კ ი დ უ რ ე ს ი გამოვლინებანი - გვალვა და წარღვნა (ღვარცოფი, წყალდიდობა და სხვ.) ცუდი და გამანადგურებელია. „საშუალს“, ანუ საუკეთესოს, წარმოადგენს ზომიერად მზიანი და ზომიერად წვიმიანი ამინდები და მათი მუდმივი მონაცვლეობა, რომელიც კი არ აზიანებს, არამედ ხელს უწყობს ცოცხალი ბუნების განვითარებასა და არსებობას.

ბუნების უნივერსალური კანონი - არსებობისათვის ბრძოლა, - სწორედ უკიდურესობათა შორის არსებულ „საშუალს“, ანუ ყველაზე საუკეთესო, დარეგულირებულ, დაბალანსებულ ბუნებრივ პროცესებს გულისხმობს, რაც, ზოგადად თუ ვიტყვით, ბუნებაში სიცოცხლის არსებობის გარანტს წარმოადგენს. წინააღმდეგ შემთხვევაში სიცოცხლე დიდი ხნის წინ მოისპობოდა ჩვენს პლანეტაზე, ან განვითარების უდაბლეს საფეხურზე დარჩებოდა.

მაგრამ ადამიანურ ცხოვრებას დავუბრუნდეთ, სადაც, სხვათა შორის, ბუნების საწინააღმდეგო ბევრი პროცესი მიმდინარეობს (რაც, საბოლოოდ, ადამიანს ბუმერანგივით უბრუნდება).

უკიდურესობებში გადავარდნის მძიმე შედეგები უამრავი მაგალითებით დასტურდება და, რაც მთავარია, იგი შეუთავსებელია დემოკრატიულ ღირებულებებთან, რომლებსაც სიტყვით კი ვაღიარებთ, მაგრამ საქმით - საწინააღმდეგოდ ვიქცევით, როდესაც უკიდურესობაში ვვარდებით.

უკიდურესობებში გადავარდნას ჩვენი ცხოვრების ფაქტობრივად ყველა სფეროში აქვს ადგილი, განსაკუთრებით ჩვენს პოლიტიკურ ცხოვრებაში, რაც ცხოვრების სხვა სფეროებზეც უდიდეს გავლენას ახდენს.

მოვიყვან ზოგიერთ მაგალითს.

სიტყვის თავისუფლებით დავიწყებ (რითაც მეც ვსარგებლობ).

სამწუხაროდ, აქაც უკიდურესობებში გადავარდნას აქვს ადგილი. ტოტალიტარულ ქვეყნებში სიტყვის თავისუფლება უკიდურესად შეზღუდულია, რაც, ცხადია, სიმართლის თქმის თავისუფლების შეზღუდვას ნიშნავს. სხვაგან არ ვიცი, მაგრამ დღევანდელ საქართველოში სიტყვის თავისუფლების საკითხში მეორე უკიდურესობაში ვართ დაგავარდნილი - ესაა ყველაფრის თქმის თავისუფლება (ანუ, „მეცნიერულად“ თუ ვიტყვით - „გამოხატვის თავისუფლება“). ოქროს შუალედი, ანუ საუკეთესო ვარიანტი, ცხადია, აქაც არსებობს - ესაა სიმართლის თქმის თავისუფლება, ადამიანის ღირსების შელახვის დაუშვებლობა, ნორმალური ადამიანური ურთიერთობანი, ანუ მოკლედ რომ ვთქვათ - ზნეობა.

ყველაფრის თქმის შეუზღუდავი თავისუფლებით დღეს ყველაზე მეტად ჩვენი ჟურნალისტები სარგებლობენ, უმეტესად - ბოროტად. ვერც შენიშვნას მისცემ - წამსვე „გამოხატვის თავისუფლებას“ აგაფარებენ თვალებზე. არადა, ჩვენი ხალხი ამბობს: „პირზე მომდგარსა სიტყვასა განა ყველაფერს თქმა უნდა!“  და ისიც უნდა გავიხსენოთ, რომ  „სამოქალაქო და პოლიტიკურ უფლებათა საერთაშორისო კონვენცია ითვალისწინებს აზრის თავისუფლად გამოხატვის შ ე ზ ღ უ დ ვ ი ს მოთხოვნებს...  შ ე ზ ღ უ დ ვ ე ბ ი შეიძლება დაწესდეს შემდეგ უფლებათა დასაცავად:

- სხვების რეპუტაციის და/ან უფლებების;

- საზოგადოებრივი უსაფრთხოების;

- საზოგადოების სიჯანსაღის ან მორალის;

- ეროვნული უსაფრთხოების ან ტერიტორიული მთლიანობის;

- უწესრიგობის ან დანაშაულობების თავიდან ასაცილებლად;

- კონფიდენციალური ინფორმაციის გახმაურების თავიდან ასაცილებლად; 

- სასამართლო ორგანოების მიუკერძოებლობისა და ავტორიტეტის მხარდასაჭერად.“

სიტყვის თავისუფლების კანონით დადგენილი ეს  შ ე ზ ღ უ დ ვ ე ბ ი  რატომღაც ავიწყდებათ  ჩვენში „გამოხატვის თავისუფლების“ უკიდურესი გაგების მომხრეებს!

ახლა სხვა სფეროებს შევეხოთ.

უკიდურესობებში გადავარდნას ჰქონდა ადგილი ჩვენი ორი პრეზიდენტის ზვიად გამსახურდიას და მიხეილ სააკაშვილის მიმართ. ისინი ან უკიდურესად უყვარდათ, ან უკიდურესად სძულდათ. არადა პოლიტიკური ლიდერების მიმართ სიყვარულიც და სიძულვილიც - ორივე სიმახინჯეა. პოლიტიკური ლიდერების მიმართ დამოკიდებულების საუკეთესო გამოვლინებაა მათი მოღვაწეობის ობიექტური შეფასება -  მათ კარგი საქმეები უნდა დავუფასოთ, ხოლო ცუდი - დავუგმოთ, შეცდომები და გადაცდომები - გავუკრიტიკოთ, ხოლო არჩევნების დროს - „ცოდვა-მადლი“ ავუწონოთ და ამის მიხედვით მივცეთ ხმა.

უკიდურესობებში გადავარდნის ტიპიურ მაგალითს წარმოადგენს საზოგადოების დამოკიდებულება „ლგბტ“-ს წარმომადგენელთა მიმართ. ერთი უკიდურესობაა მათი ცემა, სამსახურში მიუღებლობა და სხვა დისკრიმინაციული ქმედებები, ხოლო მეორე უკიდურესობას ერთსქესიანი ქორწინების დაკანონება წარმოადგენს. ოქროს შუალედი, ცხადია, აქაც არსებობს - ესაა მათი ხელშეუხებლობა, თუ თავისთვის ცხოვრებენ, თავიანთი ცხოვრების წესის აშკარად გამომწვევ პროპაგანდას არ ეწევიან და ანტიბუნებრივი მოთხოვნილებების ოფიციალურ დაკანონებას არ მოითხოვენ.

სრულიად აშკარად გამოხატულ უკიდურესობაში გადავარდნას აქვს ადგილი რუსეთ-საქართველოს ურთიერთობის საკითხში. საზოგადოების უდიდეს ნაწილს მიაჩნია, რომ რუსეთს ან უნდა ეომო, (უფრო სწორად, მის მიმართ მუდმივად საომარ მდგომარეობაში უნდა იყო), ან უნდა „შეუძვრე“. სხვა, შუალედური მდგომარეობა ამ ადამიანებს ვერც კი წარმოუდგენიათ. შუალედური დამოკიდებულება ჩვენთან აღიქმება ღალატად, „შეძრომად“ (მართლა „შეძრომაზე“ რომ არაფერი ვთქვათ). არადა, რუსეთთან სწორედ შუალედური დამოკიდებულება აქვს მსოფლიოს ქვეყნების უმრავლესობას (მათ შორის, მის მოსაზღვრე ქვეყნებსაც). რა სიკეთე მოგვიტანა რუსეთთან უკიდურესმა დამოკიდებულებამ, ამას ჩვენი დღევანდელი მდგომარეობა (ოკუპირებული ტერიტორიების სახით) მოწმობს.

მეტყვიან, რუსეთს თავიდანვე (ეროვნული მოძრაობის დასაწყისიდანვე) მტრული დამოკიდებულება ჰქონდა საქართველოს მიმართო. კი, ჰქონდა, მაგრამ არც ის უნდა დაგვავიწყდეს, რომ ყველაზე მძაფრად მაშინ სწორედ ჩვენ დავუპირისპირდით რუსეთს. ჩვენი მთავარი ლოზუნგი იყო: „ძირს რუსეთის დამპალი იმპერია!“ ჩვენ ყოველნაირად უკიდურესად ვაღიზიანებდით რუსეთს. მახსოვს, გორბაჩოვმა რამდენჯერმე გაგვაფრთხილა ტელევიზიით, - ასე თუ გააგრძელებთ, აფხაზეთსა და სამხრეთ ოსეთს დაკარგავთო! ყურად ვიღეთ ეს გაფრთხილება? არა! გავაგრძელეთ „ძირს რუსეთის დამპალი იმპერიის“ ძახილი, 9 აპრილი მოვუწყვეთ და რუსეთს მსოფლიოში თავი მოვჭერით. კი, რუსეთი ყველაფრის ღირსი იყო, მაგრამ ახლა ნუღარ ვწუწუნებთ! მუშტი ისე უნდა შემოიქნიო, რომ საკუთარ ცხვირში არ მოირტყა!  საბჭოთა კავშირის დანგრევა რომ გარდაუვალი იყო, ეს ჯერ კიდევ 1985 წელს გამოჩნდა სრულიად რეალურად (თუმცა სიმპტომები ადრეც ჩანდა). რად უნდოდა ამას 9 აპრილი და უკიდურესად გამაღიზიანებელი ლოზუნგები? ესეც ერთი-ერთი თვალსაჩინო მაგალითია უკიდურესობაში გადავარდნის დამღუპველი შედეგების.

რუსეთს, მოდით, აფხაზეთის და ე.წ. სამხრეთ ოსეთის საკითხიც მოვაყოლოთ.

ეს რეგიონები რომ „ფარული ნაღმები“ იყო, ყველამ ვიცოდით, მაგრამ, მიუხედავად ამისა, კამიკაძური თავგანწირვით დავადგით ფეხი!

აქაც უკიდურესობებში გადავარდნას ჰქონდა ადგილი, თუნდაც მათი სტატუსის თვალსაზრისით.

იმ ხანებში აფხაზ და ოს სეპარატისტებთან ყოველგვარი კომპრომისი გამოვრიცხეთ, - მათი „ავტონომიური“ სტატუსი არ მოგვწონდა (ცხადია, სამართლიანად) და მის გაუქმებას მოვითხოვდით (ერთი უკიდურესობა).  ისინი კი დამოუკიდებლობას მოითხოვდნენ (მეორე უკიდურესობა). იმ ხანებში ხომ წარმოუდგენელი იყო „ფედერაციაზე“ თუ „კონფედერაციაზე“ ლაპარაკი! დღეს ესეც სანატრელი გაგვიხდა! იმიტომ, რომ უკიდურესობაში გადავვარდით და ანგარიში არ გავუწიეთ იმას, რომ, ფაქტობრივად, საქმე გვქონდა არა აფხაზ და ოს სეპარატისტებთან, არამედ რუსეთთან - ტიპიურ იმპერიალისტურ უძლიერეს სახელმწიფოსთან!

როდემდე უნდა ვიტეხოთ კისერი უკიდურესობებში გადავარდნით?

უკიდურესობაში გადავარდნის იმდენი მაგალითის ჩამოთვლა შეიძლება, რამდენი პრობლემაცაა საქართველოში, მათ შორის დამოკიდებულება ხელისუფლებასა და ოპოზიციას შორის. 

როგორც დასაწყისში აღვნიშნე, აქეთ-იქით უკიდურესობაში გადავარდნილები ერთმანეთს არც უსმენენ, არც რაიმე საერთოს გამონახვა სურთ ერთმანეთთან, არც კომპრომისი ხდება მათ შორის, ერთმანეთის აზრი აბსოლუტურად მიუღებლად მიაჩნიათ, ერთმანეთს უვიცებს, ჩამორჩენილებს, ქვეყნის მოღალატეებსა და დამაქცევრებს  უწოდებენ და ა. შ. და ა. შ. ცალკეულ შემთხვევებში ასეთი შეფასებები მართლაც სწორია და სინამდვილეს ასახავს, მაგრამ უმეტეს შემთხვევებში ეს მხოლოდ გულის მოსაფხანი ლანძღვა და ცილისწამებაა, რომლის ამოცნობა და სინამდვილისგან გარჩევა მით უფრო რთულია, რაც უფრო დიდი მასშტაბები აქვს მიღებული ასეთ დამოკიდებულებებს.

ძნელი არ არის იმის შემჩნევა, რომ ერთმანეთთან ასეთი დამოკიდებულება ძალიან შორს დგას დემოკრატიული ღირებულებებისაგან.

სამართლიანობა მოითხოვს აღინიშნოს, რომ დემოკრატიული ღირებულებების მიხედვით ცხოვრება კლასიკურ დემოკრატიულ ქვეყნებში არ ხორციელდება იდეალური სახით, და რაღა უნდა ვთქვათ ჩვენს რეალობაზე, რომელიც მემკვიდრეა ანტიდემოკრატიული საბჭოთა სისტემის? ცხადია, სრულიად არაა საკვირველი, რომ შორს ვდგავართ დემოკრატიული ღირებულებებისაგან, მაგრამ ეს აღიარება ჩვენს პრობლემებს რას შველის?

იმითღა უნდა ვინუგეშოთ თავი, რომ როგორც ნაბიჯ-ნაბიჯ მივდივართ დემოკრატიისაკენ, ასევე ნაბიჯ-ნაბიჯ გავემიჯნებით უკიდურესობებს, ასევე ნაბიჯ-ნაბიჯ ვისწავლით ურთიერთმოსმენას, ურთიერთკომპრომისს, ასევე ნაბიჯ-ნაბიჯ ამოვავსებთ იმ უფსკრულს, რომელიც უკიდურესობებს შორისაა განხმული და, ბოლოს და ბოლოს, მივალთ ჩვენი უამრავი პრობლემის მოგვარებამდეც.

უკიდურესობებში გადავარდნა იწვევს საზოგადოების გახლეჩას, დაპირისპირებათა დაუსრულებელ ესკალაციას, რომელიც ხელს უშლის ყველა იმ საქმის კეთებას, რომელსაც საზოგადოების ერთიანობა, თანხმობა სჭირდება; ხელს უშლის ქვეყნის აღმშენებლობას და ზოგჯერ სისხლისღვრითაც მთავრდება, რასაც, ბუნებრივია, კიდევ სხვა მრავალი უბედურება მოსდევს და რასაც მშვენივრად იყენებს ჩვენი ყოველი ჯურის მტერი. სამწუხაროდ, ამის მჭერმეტყველი მაგალითი ჩვენი უახლოესი ისტორიაა. (აქ მხედველობაში მაქვს ისეთი პრობლემები, რომლებიც მსოფლიო პოლიტიკის წარმმართველი გარეშე ძალები არ არიან ჩარეულნი და რომელთა მოგვარება ჩვენვე შეგვიძლია, თუმცა ეროვნული ერთიანობა არც ერთ შემთხვევაში არაა ცუდი).

უკიდურესობებში გადავადნილთა შორის დაპირისპირება ხშირად მეტისმეტად მძაფრდება და, როგორც აღვნიშნეთ, ზოგჯერ სისხლისღვრამდეც კი მიდის. მაგრამ, რაც მთავარია, დაპირისპირებულთა შორის ყოველთვის იმარჯვებს ის მხარე (თუნდაც დროებით), რომელიც ძლიერია, და არა უეჭველად ის, ვინც მართალია. (სამწუხაროდ, უმეტესად ასეა).

(სხვათა შორის, უკიდურესობებში გადავარდნილთა საყვარელი ფორმულაა: „ან ყველაფერი, ან არაფერი“. ეს, ერთი შეხედვით, მიმზიდველი (უფრო სწორად - მაღალფარდოვანი) ფორმულა პრაქტიკულად მხოლოდ იმათ სასარგებლოდ მუშაობს, ვინც ძლიერია. სასაცილოა, როდესაც ამ დევიზს სუსტი მისდევს,  - მას  თითქმის ყოველთვის ხელში „არაფერი“ რჩება).

დაპირისპირებულთა შორის დემოკრატიული, კომპრომისული ურთიერთობები შედარებით უფრო სამართლიანად, მშვიდობიანად გვარდება, თუნდაც მათ არათანაბარი ძალები ჰქონდეთ. და სწორედ ესაა დემოკრატიის მთავარი ხიბლი!

სამწუხაროდ, უკიდურესობებში გადავარდნა უმეტესად სულიერ თუ ფიზიკურ ტრაგედიებს იწვევს, და, რაც მთავარია, დემოკრატიული ღირებულებებისაგან ძალიან შორს დგას.

კიდევ ბევრი რამის თქმა შეიძლებოდა ამ ჩვენი მთავარზე მთავარი პრობლემის შესახებ, მაგრამ რა გამოვა ამით?

სრულიად არაფერი!

ამაოდ დავშვრი, საწუხ არს ესე!

აგვისტო, 2015

             ტენდენციურობა რას არ გათქმევინებს!

 საქართველოს კათალიკოს-პატრიარქს ილია 11-ს ნინია კაკაბაძე და მისი თანამოაზრე "პროდვინუტები" რუსულ ორიენტაციაში სდებენ ბრალს, კონტექსტიდან ამოგლეჯილი, ან ტენდენციურად გააზრებული ფრაზების საფუძველზე.

რამდენად შეესაბამება რეალობას ეს ბრალდება?

მოვისმინოთ თვით პატრიარქის შეხედულებანი რუსეთ-საქართველოს ურთიერთობებზე:

„აფხაზეთის და ე.წ. სამხრეთ ოსეთის (სამაჩაბლოს) დამოუკიდებლობის ცნობა უნებლიედ ხდება კომუნისტური რეჟიმის მიერ ძალადობრივად და უკანონოდ შექმნილ ავტონომიებზე გაცილებით უარესი მოვლენა, რადგან, ვიმეორებ, ასეთი სუბიექტები ისტორიულად არასოდეს არსებობდა, მაშინაც კი, როდესაც საქართველოში რუსეთის იმპერია 100 წელზე მეტი ხნის განმავლობაში „გათიშე და იბატონეს“ პოლიტიკას ახორციელებდა.“

12 ივნისი 2009 წ. გაზ. „საპატრიარქოს უწყებანი“ №20, 2009 წ.

„მე მქონდა არაერთი შეხვედრა რუსეთის სახელმწიფოს წარმომადგენლებთან და მათ ბევრჯერ ვუთხარი, რომ არასდროს შევეგუებით აფხაზეთისა და ცხინვალის რეგიონის საქართველოს ფარგლებს გარეთ არსებობას.“

          9 ოქტომბერი, 2008 წ. გაზ. „საპატრიარქოს უწყებანი“ №36, 2008 წ.

„ჩვენს ნინააღმდეგ დიდი აგრესია განხორციელდა XX საუკუნის 20-იან წლებში, როდესაც კომუნისტებმა (რომელთაც უეროვნებო, ურელიგიო ინტერნაციონალური ბირთვი მართავდა) დაიპყრეს დამოუკიდებელი საქართველო; მათ ჩვენი ტერიტორიების ნაწილი მეზობელ სახელმწიფოებს გადაუნაწილეს, ხოლო დარჩენილ ნაწილში ყოველგვარი ისტორიული და სამართლებრივი საფუძვლის გარეშე, შექმნეს აჭარის, აფხაზეთისა და სამხრეთ ოსეთის ავტონომიური ერთეულები. ამით ნელი მოქმედების ნაღმები ჩადეს საჭიროების შემთხვევაში გამოსაყენებლად...

ყოვლად აუცილებელია, საერთაშორისო საზოგადოებამ და პირველ რიგში ოსებმა და აფხაზებმა, ასევე ქართველებმაც იცოდნენ თავისი რეალური ისტორია და არა ის, რასაც კომუნისტური რეჟიმი 70 წლის მანძილზე და მანამდე რუსეთის იმპერია ას წელზე მეტი ხნის განმავლობაში გვახვევდა თავს.“

        ფრანგულ ჟურნალ „ლაკრუასათვის“ მიცემული ინტერვიუდან.

        გაზ. „საპატრიარქოს უწყებანი“ №35, 2008 წ.14 სექტემბერი, 2008 წ.

კიდევ უამრავი გამონათქვამების მოყვანა შეიძლება ამ თემაზე, მაგრამ, მგონი, საკმარისია! ტენდენციურად განწყობილ "პროდვინუტებს" მაინც ვერ გადავარწმუნებ!!!

ახლა პატრიარქის სიტყვები გავიხსენოთ სტალინზე, რომელიც ტენდენციურად განწყობილებს სტალინის ქებად მიაჩნიათ: 

"სტალინი გამოჩენილი პიროვნებაა, ასეთები იშვიათად იბადებიან. მას გაცნობიერებული ჰქონდა რუსეთის მსოფლიო მნიშვნელობა... ის მორწმუნე იყო, განსაკუთრებით ბოლო პერიოდში, მე ასე ვფიქრობ." (ინტერვიუდან გამოცემასთან „კავკაზსკაია პოლიტიკა“, 31.07.2013).

პატრიარქის ამ სიტყვებს ასე გამოეხმაურა „უკიდურესად შეშფოთებული“ „საბჭოთა წარსულის კვლევის ლაბორატორია“:

„საბჭოთა წარსულის კვლევის ლაბორატორია უკიდურეს შეშფოთებას გამოთქვამს საქართველოს კათალიკოს-პატრიარქის, ცხუმ-აფხაზეთის მიტროპოლიტის, უწმინდესისა და უნეტარესის ილია მეორის მიერ სტალინის შესახებ გამოთქმული მოსაზრების გამო...   პატრიარქის განცხადება არის ისტორიული ფაქტების ფალსიფიკაცია...“

საკმაოდ უხეში და მრისხანე განცხადებაა! სწორედ ავადხსენებული  ს ა ბ ჭ ო თ ა   წარსულის შესაფერი!

მაგრამ, მოდით, დავუკვირდეთ პატრიარქის ამ განცხადების თითოეულ ფრაზას:

"სტალინი გამოჩენილი პიროვნებაა“ - სადაა აქ სტალინის ქება და ფაქტების ფალსიფიკაცია? „გამოჩენილი“ არ ნიშნავს ქებას. მსოფლიო მასშტაბის ყველა ბოროტმოქმედი „გამოჩენილი“ იყო.

"ასეთები იშვიათად იბადებიან“ - ან აქ სადაა სტალინის ქება და ფაქტების ფალსიფიკაცია? რა, ასე არ იყო? ჰიტლერისთანებიც იშვიათად იბადებიან.

„მას გაცნობიერებული ჰქონდა რუსეთის მსოფლიო მნიშვნელობა...“ - აქაც სადაა სტალინის ქება? რა, რუსეთი მსოფლიო მნიშვნელობის ქვეყანა არ არის?

„ის მორწმუნე იყო, განსაკუთრებით ბოლო პერიოდში, მე ასე ვფიქრობ" - ყურადღება მიაქციეთ პატრიარქის უაღრესად თავმდაბლურ სიტყვებს - „მე ასე ვფიქრობ“, და შეადარეთ ჩვენი პოლიტიკოსების, ექსპერტებისა და ჟურნალისტების უსაზღვროდ კატეგორიულ „მტკიცებებს“!

მართლაც უკიდურესად ჩასაფრებული და ტენდენციური ადამიანი უნდა იყო, რომ პატრიარქის ამ ფრაზებში სტალინის ქება დაინახო!

არადა, ეკლესიაში, სამწუხაროდ, ბევრი ისეთი რაღაცეებიც ხდება, რაც ყოველგვარი ჩასაფრების გარეშე შეიძლება გააკრიტიკო (თუნდაც დაგმო). რაღა საჭიროა ჩასაფრება? მაგრამ ტენდენციურობა რას არ გათქმევინებს და ჩაგადენინებს!

უკომპრომისობა თუ ურთიერთკომპრომისი?

        

ბულგარელი პროფესორის, გეოლოგ ვენელინ ჟელევ ჟელევისა და გერმანელი პროფესორის, არქეოლოგ ალბრეხტ იოკენჰოველის შუალედურ დასკვნაში საყდრის-ყაჩაღიანის პრობლემის თაობაზე, ყველაზე საყურადღებო, და, ამასთან, ჩვეულებრივ მოკვდავთათვის ყველაზე გასაგებ ადგილს წარმოადგენს შემდეგი ნაწილი:

„ორივე მხარე (მადნის მომპოვებლები და არქეოლოგები) დაჟინებით მოითხოვს საყდრისი-ყაჩაღიანის პრობლემის სასწრაფოდ გადაჭრას. ამისათვის არსებობს 3 გზა. პირველ გზას წარმოადგენს ტერიტორიისათვის ძეგლის სტატუსის მინიჭება; მეორე გზა მადნის მოპოვების დაწყებაა, არსებული არქეოლოგიური მონაცემების ნაწილის უგულვებელყოფით, ხოლო მესამე - კონსენსუსის მიღწევაა. ჩვენ მიგვაჩნია, რომ ტერიტორიაზე განხორციელებული მონიტორინგის შედეგად ჩვენი დასკვნებისა და ასევე, საყდრისი-ყაჩაღიანის პრობლემის ეკონომიკური, სოციალური, სამართლებრივი და პოლიტიკური ასპექტების გათვალისწინებით, აგრეთვე მსგავსი პრობლემების გადაჭრასთან დაკავშირებული საერთაშორისო გამოცდილების გაზიარებით, (მაგალითად, ადა ტეპეს ოქროს საბადო ბულგარეთში), ზემოაღნიშნული პრობლემის გადაჭრის ყველაზე რეალისტურ გზას წარმოადგენს ორივე მხარის მიერ გარკვეულ კომპრომისზე წასვლა.“

ერთი სიტყვით, უცხოელი ექსპერტები ურთიერთკომპრომისს გვთავაზობენ, და არა თუნდაც ცალმხრივ კომპრომისს.

ვფიქრობ, ამაოდ გაისარჯნენ ხსენებული მეცნიერები, როდესაც ურთიერთკომპრომისი გვირჩიეს, როგორც ყველაზე სწორი და რეალისტური გამოსავალი. ეს კეთილი რჩევა, სამწუხაროდ,  ჩვენს სინამდვილეში სრულიად უპერსპექტივოა!

თუ ჩვენს უახლოეს ისტორიას გადავხედავთ, დავრწმუნდებით, რომ საქართველოს სინამდვილეში ყველაზე მწვავედ სწორედ ურთიერთკომპრომისის დეფიციტი იგრძნობა. ესაა ყველა ჩვენი უბედურების ერთ-ერთი მთავარი წყარო. იგი ვლინდება არა მხოლოდ საყდრისის საკითხში, არამედ თითქმის ყველა საკითხში, რაც საქართველოში დღეს დგას, ან გასული 25 წლის განმავლობაში დამდგარა.

ჯერ კიდევ 80-იანი წლების დასასრულს, ეროვნულ-განმათავისუფლებელი მოძრაობის აღმავლობის პერიოდში, გამოჩენილი ქართველი მოღვაწე აკაკი ბაქრაძე წერდა, რომ ეროვნული მოძრაობა თუ ამ გზით წავიდოდა, აურაცხელ უბედურებებს გადავეყრებოდით. იგი გულისხმობდა ეროვნულ ძალებს შორის ერთმანეთის აზრების შეუწყნარებლობას, რის საფუძველზე ეროვნულ მოძრაობაში დიდი განხეთქილება და დაპირისპირება სუფევდა. ეს დაპირისპირება ჯერ სიტყვიერ შეურაცხყოფასა და ცილისწამებებში გამოიხატა, მერე ერთმანეთს მუშტი მოუქნიეს, შემდეგ კი ყუმბარებიც ესროლეს. ამის შედეგებს დღემდე ვიმკით და ამით ჩვენმა ყველა მტერმა ისარგებლა. აკაკის ბაქრაძის ვარაუდი გამართლდა.

არადემოკრატიული აზროვნება, სხვათა აზრის უგულებელყოფა, ხისტი დამოკიდებულება, უკომპრისობა განსხვავებული აზრის მიმართ, ქვეყნის დაბალი პოლიტიკური კულტურის შედეგია, რაც საბჭოთა კავშირის მძიმე მემკვიდრეობას წარმოადგენს, რადგან იმ პერიოდში ჩვენი ქვეყანა (ისევე როგორც სხვა საბჭოთა რესპუბლიკები) ფაქტობრივად პოლიტიკის გარეთ იდგა.

მაგრამ, ცხადია, ეს არ გვამართლებს. უსასრულოდ ხომ არ უნდა დავრჩეთ იმ პოლიტიკური კულტურის უდაბლეს დონეზე, რაც საბჭოეთმა გვიანდერძა?

ზემოხსენებულმა მეცნიერებმა ურთიერთკომპრომისისკენ მოუწოდეს დაპირისპირებულ მხარეებს, რადგან, როგორც უამრავი მაგალითი გვიჩვენებს, უკომპრომისობა (ან ცალმხრივი,  იძულებითი კომპრომისი) არავითარ დადებით შედეგებს არ იძლევა და პრობლემას ან საერთოდ ვერ წყვეტს, ან მხოლოდ დროებით.

დაპირისპირების დროს ორივე მხარეს ამტკიცებს, რომ თვითონაა მართალი. ცხადია, არ შეიძლება ორივე მხარე იყოს მართალი, - ან ერთი მხარე ტყუის (განზრახ თუ უნებურად, ან მეორე, ან ორივე. არადა, ორივე მხარე ერთმანეთს არაგულწრფელობასა და ტყუილს აბრალებს. 

აქ არც ის შეიძლება ითქვას, რომ ორივე მხარეს „თავისი“ სიმართლე აქვს. „თავისი“ და „სხვისი“ სიმართლე არ არსებობს - სიმართლე მხოლოდ ერთია (რომელსაც ორივე მხარე იჩემებს).

რაც მთავარია, მხარეთა უკომპრომისო დაპირისპირების დროს (სიმბოლურად რომ ვთქვათ, „ან გამარჯვება, ან სიკვდილი“) არც ერთი მხარე არ რჩება გამარჯვებული, თუმცა  „იმარჯვებს“ ის მხარე, რომელსაც იმ მომენტში მეტი ძალა აღმოაჩნდება.

გავიხსენოთ უკომპრომისობის ზოგიერთი მაგალითი:

უკომპრომისო ზვიად გამსახურდია დაამარცხა უკომპრომისო ოპოზიცამ - რა მივიღეთ?

უკომპრომისო შევარდნაძე დაამარცხა უკომპრომისო სააკაშვილმა - რა მივიღეთ?

აგერ გვაქვს უკრაინის მაგალითიც: უკომპრომისო „ევრომაიდნელებმა“ დაამხეს უკომპრომისო იანუკოვიჩი - რა მიიღეს?

ეს, ასე ვთქვათ, „მსხვილი“ მაგალითებია. უფრო ნაკლები მასშტაბის მაგალითი ხომ უამრავია (მაგალითად პოლიტიკურ პარტიებში განსხვავებულ აზრებთან უკომპრომისო ურთიერთშეუწყნარებლობის დროს ერთი მხარე „იმარჯვებს“, მაგრამ უმეტეს შემთხვევაში ეს პარტია ან ძლიერ სუსტდება, ან საერთოდ ქრება პოლიტიკური ასპარეზიდან, და სხვა და სხვა).

ერთი სიტყვით, უცხოელმა მეცნიერებმა მშვენიერი გამოსავალი შემოგვთავაზეს - ურთიერთკომპრომისი!

და არა თუნდაც ცალმხრივი კომპრომისი!

სიტყვა მხარეებს ეკუთვნის!..