ანზორ აბჟანდაძე "თქვენ სულ აქა ხართ"

ანზორ აბჟანდაძე

თქვენ სულ აქა ხართ

"მთაწმინდა"

თბილისი 2014

ანზორ აბჟანდაძე (1941) ქართველი საზოგადოებისათვის ცნობილია პოეტური კრებულებით, თარგმანებითა და პუბლიცისტური წერილებით

ეს მომცრო გამოცემა, რომელიც ქრონოლოგიური პრინციპითაა შედგენილი, მისი ლექსების მეოთხე კრებულია. იგი მოიცავს 2011-2013 წლებშიშექმნილი  ლირიკული ნაწარმოებების ნაწილს, რომელთა ლაიტმოტივი სამშობლოს, მოყვასის სიყვარულია.

შინაარსი

ნეტავ იმას  4

მახსოვს  5

ინოლა  6

ფიროსმანის ძეგლთან  7

თუ გახსოვს შენ  8

შოთა ჩანტლაძის მასტერ-კლასი  9

გურამ გაბიძაშვილის ხსოვნას  10

ჯერ ოცი წლისაც არ იყო  11

ჩიტები ცაში კვდებიან  12

ჩიტმა ამბავი მოიტანა  13

ჭამე, სანჩო!  14

აპოლოგია "ვეფხისტყაოსნისა"  15

ზინა კვერენჩხილაძე  16

წუთისოფელო, დავზავდეთ  18

პატრიარქის ჩაბრძანება დმანისში  19

დედა  20

ისევ ჩემს ოთახში  22

რა ვიცი!  24

ისევ  25

წუთისოფელი  26

თქვენ სულ აქა ხართ  27

    ნეტავ იმას

რა ნაზი და ლამაზია

ჩიტის ფრთების პაწაწინა სითბო!

ცაში ფრენით განბანილი

და ბუდეში ჩაფენილი თითქო.

ჰო, ბარტყები, აქ გაზრდილნი,

სწორედ ცაში დაიწყებენ ნავარდს...

ნეტავ იმას, ნეტავ იმას,

ვისაც ცა და ცაში ფრენა განბანს!

2011

მახსოვს

მახსოვს გართობანი ბავშვური,

მახსოვს შეცნობანიც ახლის,

მახსოვს სურვილებიც გიჟური,

მახსოვს ფოთოლცვენაც ბაღის,

მახსოვს ზეცის გახსნა, რომელიც

საზღვარს ამქვეყნიურს გასცდა,

მახსოვს თბილი გულიც მოყვასის,

მახსოვს იდუმალის განცდაც...

ჰო, თბილ მოგონებებს ვინახავ,

რითაც ეს ცხოვრება ფასობს...

ცუდი - მეტი უფრო მინახავს,

მაგრამ… კარგი უფრო მახსოვს.

2012

ინოლა

        ”იქნებ ღრუბლებად იქეც,

         იქნებ ნამი ხარ ველის?..”

                        ინოლა გურგულია

შექმნა... იმღერა...  გვიძღვნა

ჰანგთა ძვირფასთა წნული...

ქარი კვლავ არხევს სიმებს

მისი ლამაზი სულის.

და რაც უთქმელი დარჩა,

წმინდა გალობა ცრემლის, -

ალბათ ღრუბლებად იქცა,

ალბათ ნამია ველის...

2011

           ფიროსმანის ძეგლთან

დიდი მხატვარი მუხლმოყრილი დასცქერის ბატკანს,

მკერდზე მიუკრავს სააღდგომო თეთრი ბატკანი...

ეს არის კაცი

               ერთადერთი

                            მილიონთაგან,

მაგრამ მკვიდრთაგან წუთისოფლის -

                                                         ერთი მათგანი.

იდუმალია განგებანი უფლისა რადგან,

შესაწირია ისიც, როგორც  თეთრი ბატკანი,

გამორჩეული

                     ერთი კაცი

                                         მილიონთაგან,

მაგრამ მკვიდრთაგან წუთისოფლის -

                                                           ერთი მათგანი.                

2011

          თუ გახსოვს შენ

           

                                     ჩვენი მეგობრის,

                                    რუსლან ღონღაძის ხსოვნას

”თუ გახსოვს შენ - თეთრი ვარდების ბაღი”? -

რუსლანის სიმღერა - სევდიანი და ლაღი?

თუ გახსოვს შენ, - რუსლანი, - ამაყი, ახოვანი?

მომლხენი, მოყვარული, უზადო იერ-სახოვანი?

თუ გახსოვს შენ, - რუსლანი, მუდამ იმედით მაცქერალი?

ერთგული ერისშვილი, რეჟისორი და მწერალი?

თუ გახსოვს შენ, - მისი გიორგი, უსაყვარლესი პირმშო ვაჟი?

სიმართლისათვის  თავგანწირული, გმირად შერაცხული უკრაინაში?

მისი სიკვდილის არ მომსწრები, რუსლანიც უდროოდ წასული?

მისი ლამაზი ცხოვრების მოულოდნელი დასასრული?

თუ გახსოვს შენ, - მის საფლავთან მდგარი მწუხარე ხალხი?

თუ გახსოვს შენ,  რუსლანის სიმღერა - ”თეთრი ვარდების ბაღი”?

”თეთრი ვარდების ბაღი, სად სიყვარულის დიოდა დღენი”?

თუ გახსოვს შენ, რუსლანი - კაი ყმა,  რუსლანი - ჩვენი?

2011

  შოთა ჩანტლაძის მასტერ-კლასი

         მგონი 1982 წელი იყო. ლიტერატურის მუზეუმში

           გურამ რჩეულიშვილის, ფილიპე ბერიძის, ყარამან კიკვიძის და 

           შოთა ჩანტლაძის ხსოვნის საღამო ჩატარდა... ამ დროისათვის 

           შოთა ჩანტლაძის ერთადერთი მომცრო პოეტური კრებული იყო            

           გამოქვეყნებული და ორიოდე საჟურნალო პუბლიკაცია, ისიც        

           სიკვდილის შემდეგ...

შოთას ხსოვნის საღამოზე მორიდებით გამოვედი,

წრფელად დავახასიათე, როგორც კაცი და პოეტი.

მომიწონეს, ტაში დაჰკრეს, მადლობა და ქება მითხრეს;

წიგნიც რამე მისახსოვრეს; ”იცნობდიო შოთას?” - მკითხეს.

არ ვიცნობდი; - მეგობართა გადმოცემით გავიცანი,

რომელთათვის პოეტი და კაცი იყო საფიცარი.

საბჭოური იდგა ჟამი, - ჟამი სუკ-ის და ცეკასი,

იმ ყიამეთს აბრწყინებდა თურმე შოთას მასტერ-კლასი.

ბაღში უნივერსიტეტის ჯგროდ ახლდნენო მოწაფენი, -

მისი ლექსის მწარე რითმის, წრფელი სიტყვის მოწადენი.

ჰო, დრო იყო საბჭოური, უძრაობა გაგანია...

პოეზიის გენერლებიც მიიმალნენ რა ხანია...

რაც ხდებოდა, ისევ მოხდა: მოკვდა კაცი და დაფასდა...

ახლა მისი წიგნთა-წიგნი იბეჭდება დასტა-დასტა.

მაგრამ დარჩა  სინანულად დიდი პოეტი და კაცი,

მისი წიგნი - მისი განძი, მისი ბაღის მასტერ-კლასი.

2011

 

  გურამ გაბიძაშვილის ხსოვნას

სიცოცხლე, სივრცე, სიმხნევე,           

სუფრა, სიმღერა უყვარდა...

შეიყრებოდნენ მოყმენი, -

„სად წავიდეთო?” –

„გურამთან“!..

...როდესაც მამულს უჭირდა

და ცოდვის კალო ბრუნავდა,

იქაც მას გაჰყვნენ, - ომშიდაც

ადვილი იყო გურამთან...

...ხვამლს - მის ზენაარ ოცნებას, -

იდუმალება ჰბურავდა...

ხვამლიც მიენდო მის ნებას:

გული გააღო გურამთან...

წავიდნენ ყმანი ნარჩევნი...

ჰო, ღმერთს ყველანი უყვარდა...

ჩვენც წავალთ - აქ არ დავრჩებით,

იქ შევიყრებით... გურამთან...

2011 

                      ჯერ ოცი წლისაც არ იყო

            აფხაზეთის ომში დაღუპულ

           თემურ სამხარაძის ხსოვნას

ვოი, შენ, წუთისოფელო,

რად  გვეკიდები მტრადა?

მისებრი კაი ვაჟები

რად გემეტება ცადა?

როგორ უყვარდა სიცოცხლე!

რა ნეტარებას გვრიდა!..

ჯერ ოცი წლისაც არ იყო,

ფრთებს ეს-ესაა შლიდა...

ტაძრის აგებას ფიქრობდა;

ქვეყნის ტკივილი სწვავდა;

მკლავი და გული ერჩოდა,

გამარჯვებისა სწამდა.

წინ მწვერვალები ელოდა...

ბედი კი... სხვარიგ სჯიდა...

ჯერ ოცი წლისაც არ იყო,

ფრთებს ეს-ესაა შლიდა...

იმ ძველ თოროსან მეომარს, -

იმ ძველ ვაჟაის ჰგავდა;

ნეტა იმ ქალას, მშვენიერს,

ვინც გულის სწორად ჰყავდა!..

ახლა - ანგელოსთ დასშია!

ახლა - დაგვცქერის ციდან!..

ჯერ ოცი წლისაც არ იყო,

ფრთებს ეს-ესაა შლიდა...

2011

 ჩიტები ცაში კვდებიან

ჩიტები ცის შვილებია

და ფრთებად ცის ნაჭრები აქვთ,

ჩიტები ცაში კვდებიან

და მკვდარნიც ცაში რჩებიან,

ცის მოყვარული გული აქვთ,

ცით მობერილი გონი აქვთ,

ჩიტები ცაში კვდებიან...

ასე მსურს... ასე მგონია...

2011

               ჩიტმა ამბავი მოიტანა

                              (იგავისებური)

ჩიტმა ამბავი მოიტანა, - მალამო გულის დადაგულის, -

მალე არწივი მოფრინდებაო, აქამდის ჩუმი და განაბული.

სვავები, ყორნები აწრიალდნენ, სულმთლად აერიათ თავგზა,

დაიწყეს ყრანტალი და ყიამყრალობა, - არა სურთ დათმობაზე წასვლა.

      

არწივმა მიიხედ-მოიხედა, ბულბულებს, ნიბლიებს უხმო,

ისურვა, სიმართლე მოესმინა, - არავინ განეკითხა უღვთოდ,

ყველას მიკუთვნოდა თავ-თავისი, - პური თუ სული თუ ფრთები...

განემშვენებინა წყალი და ხმელეთი, ველი და ბარი და მთები...

სვავები, ყორნები აყრანტალდნენ, - აქედან გავაგდებთო არწივს,

აქ ჩვენი არისო ყველაფერი, არ დავთმობთ ფრჩხილისოდენ ნაწილს;

ჩვენი კერძიაო ეს ქვეყანა,  გვინდაო ბოლომდე ვყვლიფოთ...

ჩიტმა ამბავი მოიტანა...

- ოქროს ნისკარტი, ჩიტო!

  2011

                   ჭამე, სანჩო!

„- ჭამე, ჩემო მეგობარო სანჩო, ჭამე, შენს სიცოცხლეს ხელი შეუწყვე.

შენი სიცოცხლე შენთვის უფრო საჭიროა, ვიდრე ჩემთვის ჩემი

სიცოცხლე... მე იმისათვის გავჩნდი ამქვეყნად, რომ სიკვდილით

ვიცოცხლო, შენ კი იმისთვის დაბადებულხარ, პირში ლუკმაგაჩრილი

მოკვდე.”

                                                                           სერვანტესი, “დონ კიხოტი”

მე და ჩემი როსინანტი მზაკვარ ბედზე ვსტირით,

შენ კი ტკბები ამ ცხოვრებით, მარჩენალი ვირით.

გმადლობთ, სანჩო, რომ არსებობ!.. ან რა გითხრა სხვა მე?

ჭამე, სანჩო, ჩემო ნაღდო მეგობარო, ჭამე!

მე ამქვეყნად სამართალი დავამყარო, მინდა...

თუ მშვიდად ვარ, მხოლოდ შენი აქ ყოფნით ვარ მშვიდად.

თუ რამე მაქვს, მხოლოდ შენი გარჯითა მაქვს რამე...

ჭამე, სანჩო, ჩემო ნაღდო მეგობარო, ჭამე!

მე ზეციურ დულსინეას ვეძებ სულთქმით, გაჭრით,

შენ - მიწაზე გიდგას ფეხი, უძილობაც არ გჭირს.

მე - დღე ვარდებს შევციცინებ, ვარსკვლავებს ვჭვრეტ ღამე...

ჭამე, სანჩო, ჩემო ნაღდო მეგობარო, ჭამე!

მე ვაღამებ და ვათენებ საწუთროზე ოხვრით,

შენ - ქვას ქვაზე ალაგებ და აშენებ და თოხნი...

ალალ იყოს ლუკმა შენი!.. მარად იყავნ!.. ამენ!

ჭამე, სანჩო, ჩემო ნაღდო მეგობარო, ჭამე!

2012 

აპოლოგია “ვეფხისტყაოსნისა“

ჩვენი წიგნის თაროები

სულ პირთამდე ავსილია...

ვგმობთ უწიგნურ „რუსთავ-2“-ს თუ „იმედს“, -

მათ შოუებს,

რეალითებს,

სერიალებს ბრაზილიურს,

ფეშენ-ფართებს, ეროტიულ ფილმებს...

ჰო, წიგნები უხვადა გვაქვს

არიგებ-ჩარიგებული,

არჩევანიც გვაქვს-მცა უამრავი:

ქართული და,  რუსული და,

ევროპულ-ამერიკული,

დედანი თუ, თარგმანი თუ, რა ვი...

რომანი და, ნოველა და,

ლექსები თუ, ნაშრომები...

რამდენი რამ დაგვიგროვდა, ღმერთო...

ნეტავ იმ დროს, როცა ქართველს

სხვა არ ჰქონდა არჩევანი,

და წინ მხოლოდ შოთას წიგნი ედო!

2012

ზინა კვერენჩხილაძე

მარჯანიშვილის ხიდზე

       გადავდიოდი ერთხელ,

ქალი შევნიშნე ერთი

       ხიდის იქითა თავში,

მოჰქონდა კარგა დიდი

       ორკაპიანი ჯოხი,

და თეთრი, გრძელი  შარფი

       უფრიალებდა ქარში.

დამინახა და უცებ

       მაღლა შემართა ჯოხი,

მემუქრებოდა, ხელით

       ყელზე იხვევდა შარფსაც.

გავიფიქრე: „აი, შარი!

       ვაითუ კიდეც მომცხოს!“ -

და დავაპირე ხიდის

       იქეთ-მხარეზე გაცლა.

მაგრამ ვიცანი უცებ:

       ღმერთო!  - ეს იყო ზინა!

კვერენჩხილაძე! - დიდი

       მსახიობი და ბავშვი!

ჯოხს მიღერებდა, თანაც

       იღიმებოდა თბილად,

და მხიარული სხივი

       უთამაშებდა თვალში.

მე მივესალმე კრძალვით...

       მიმიხვდა - კითხვა მსურდა, -

რისთვის მიჰქონდა ჯოხი

       ასე ამაყად, ლაღად?

„ეს ჯოხი, ჩემო კარგო,

       დარისპანისთვის მინდა,

აქამდე - შეშა იყო,

       ახლა - სცენაზე ნახავთ...“

...ასეთი იყო ზინა, -

       უბრალოცა და დიდიც...

(დმანისელთათვის იგი

       მაშინ „დარისპანს“ დგამდა);

თვალს აყოლებდა ხალხი

       სიყვარულით და რიდით, -

მარჯანიშვილის ხიდი

       ერთწამს დიდ სცენას ჰგავდა.

2012

 წუთისოფელო, დავზავდეთ

ხან ტკბილი იყავ, ხან მწარე,

ხან ჯილდო, ხანაც სასჯელი...

წუთისოფელო, დავზავდეთ, -

არც შენი იყოს, არც ჩემი!

გამოჩნდა ჩემი საძვალე,

სივრცე ორიოდ საჟენი...

ჰო, მე ვერაფრით დაგძალე,

შენც უკვალოდ ვერ წამშალე, -

არც შენი არის, არც ჩემი!

2012

     პატრიარქის ჩაბრძანება დმანისში

                              

                                1982 წელს არქეოლოგ ჯუმბერ კოპალიანის

                                ინიციატივით საქართველოს პატრიარქი დმანისს ეწვია.

                               1987 წელს დმანისის სიონი ამოქმედდა.

გადადო საქმე,

                        არც არაფრად ჩააგდო დაღლა,

წინაპართ კვალის გარდავლება ისურვა თვალის;

მიმოიხილა, მოილოცა, აკურთხა, ნახა...

ოთხმოცდაორში პატრიარქი ჩაბრძანდა დმანისს.

ნაშთნი, ნაშალნი სასახლეთა, ციხეთა, ბაღთა,

ნახა დიდების ნამუსრევი, გამქრალი ლამის;

წმინდა ტაძარი ცხვარ-ძროხათა სადგომად დახვდა...

ოთხმოცდაორში პატრიარქი ჩაბრძანდა დმანისს.

და იყო ბრძოლა სატანასთან, წყვდიადთან, ჯანღთან...

ხუთი წლის ბრძოლა... 

                           აღსრულება ღვთიურის ვალის...

ტაძარი ღვთისა შეიმოსა, გაბრწყინდა, აღდგა...

ოთხმოცდაორში პატრიარქი ჩაბრძანდა დმანისს.

2012

           დ ე დ ა

უზრუნველი ბავშვობა... სიხალისე ულევი... 

ქვრივი დედის ალერსი წამოჩიტულ და-ძმის...

გიმნაზია... ცეკვები... გართობები... ბალები...

მამის დანატოვარი - ოქრო-ვერცხლი... განძი...

მაგრამ - უცებ დაბნელდა: ჯოჯოხეთმა წითელმა

უზრუნველი ბავშვობა უმოწყალოდ მოჰკლა, -

მამის განძი წარსტაცეს, გადაჯიჯგნეს ოჯახი...

და - დასრულდა ლამაზი ფოქსტროტი და პოლკაც...

მერე - ფეხზე დადგომა... სტუდენტობა... თბილისი... 

(მეგობარი ძვირფასი - ლაზარიდი ანი)...

ესეც წარსულს მიჰბარდა... დარჩა ქმარი... წვრილშვილი...

ჭაპანწყვეტა სოფლური... სიღატაკე ლამის...

სახლში - დედის, სკოლაში - მასწავლებლის ჭაპანი,

დღიურები... წიგნები... გზა სკოლისკენ დილით...

მერე - ცეცხლთან, ბუხრის წინ, - რვეულები... აკვანი...

კეცზე - ჭადი დამწვარი... ნასესხები ფქვილი...

ჰო, დიოდნენ მტანჯველი, ნაცრისფერი დღეები...

არ გახუნდა წარსული, არც ოცნება მოკვდა...

გვასწავლიდა ჩვენც ზოგჯერ, დაკოჟრილი ხელებით,

ბავშვობაში  შეწყვეტილ ფოქსტროტსა და პოლკას...

დრო დიოდა... როგორღაც დავფრთიანდით შვილები,

დავიფანტეთ, ჩვენ-ჩვენი მიმოვძებნეთ გზები...

მის გულში კი ბავშვობა მაინც ფეთქდა იდუმლად, -

გიმნაზია... ცეკვები... უზრუნველი წლები...

მერე - დადგა სიბერე, - საბოლოოდ მსახვრალი...

მერე - სული მოიცვა უცნაურმა ლტოლვამ...

და დასრულდა ხილვებში, გულის ბოლო ფართქალით,   

შორს, წარსულში შემწყდარი ფოქსტროტი და პოლკა.

2012

ისევ ჩემს ოთახში

(მორიგი დაბადების დღის

აღსანიშნავად)

ისევ აქ ვარ, აქ ვხვდები

                 სამოცდამეთორმეტეს,

ამ კედლებს კი გაწევა

                არ ეღირსათ განზე.

თუმც-კი შეჩვეული ვარ

                 ამ სენაკს, მით უმეტეს,

 სამახსოვრო დღეების            

                 ნამცვრევებით სავსეს.

ჰო, აქ ახლა მძლავრობენ

                 შემოდგომის ფერები...

აქ დამჭკნარან ფიქრები

                  და ღაწვები თლილი...

აქ ყოფილან ზურაბი,

                ზვიადი თუ მერაბი,

აქ ყოფილან რუსლანი,

                 ვიტალი თუ ლილი...

აწ ისინი იმქვეყნის,

                ზეცის მკვიდრნი არიან,

მე ჯერ ისევ ამქვეყნის

                ოთხ კედელში ვრჩები...

ჰო, საწუთრო ტკბილია

                 და იმავ დროს მწარეა,

და ძირს ჰყრია უწყალოდ

                  წარკვეთილი ფრთები.

და კვლავ აქ ვარ, აქ ვხდები

                 სამოცდამეთორმეტეს,

და არ ვიცი, ვლხინობ თუ

                 სინანული მავსებს:

მინდა ამ ოთხ კედელში

                 „ზღვა ხალხი“ ეტეოდეს,

მაგრამ, რა ვქნა,  - კედლები

                არ იწევა განზე...

2013

               რა ვიცი!

                              

ბატონი გურამ სოსელია ხუმრობით მეუბნება ხოლმე,

„რა ვიცი“ აღარ გამაგონო, ყოველთვის „ვიცი“ თქვიო.

სულ პირზე მადგას „რა ვიცი“...  რა ვი, ბატონო გურამ, -

ის ხომ ყველაფერს ეხება, ქვეყნად არსებობს თუ რამ!

რა ვიცი, ალბათ, ოდესმე ქე გვეშველება რამე;

რა ვიცი, ბედნიერებაც, ალბათ, არსებობს სადმე;

რა ვიცი, ყოფნას ამქვეყნად, ალბათ, მაინც აქვს აზრი;

რა ვიცი, ალბათ, სიცოცხლე  უფასო არის განძი;

რა ვიცი, ესე საწუთრო მწარეც არის და ტკბილიც;

რა ვიცი, გულის სითბოა, ალბათ, ყველაზე თბილი;

რა ვიცი... დრო ახლოვდება,  სად დავაყუდო ნავი?..

ბატონო გურამ, ნუ მძრახავ... რა ვიცი, აბა, რა ვი...

2013

 ისევ

ისევ თენდება;

                   ზეცას თბილი ფერები ჰფარავს;                          

ისევ ცრემლივით ლამაზია ცვარ-ნამი დილის,

ისევ ისეა სიხარული -

                   ახლოც და შორიც;

ისევ გულშია მოგონება -

                    მწარეც და ტკბილიც.

ისევ მირაჟი:

                     სულის ნაცვლად ანათებს ხორცი;

ისევ იწროა გზა სიმართლის,

                     შენთვის თუ ჩემთვის... 

ისევ უმწეო მოლოდინით   

                     ხვალის დღეს ვუცქერთ,

ისევ გვირაბის ბოლოსაა

                     სინათლის წვეთი.

2013

 წუთისოფელი

ესაა წუთისოფელი -

                 კეთილიცა და ბოროტიც,

ხან სიხარული პატარა,

                ხან სინანული დიდი...

რა მძიმე არის  ლამაზი

                 მოგონებების ტარება!

რა სუბუქია დუხჭირი

                მოგონებების ტვირთი!

მაგრამ რაც არის, ეს არის, -

                 წუთია წუთისოფელი,

ასპარეზია ყოველი

                 სიმართლისა თუ ჭორის,

მარტვილობაა აქყოფნის,

                 სიხარულია ცადყოფნის,                

ანარეკლია სამოთხის, -

                 ახლოც არის და შორიც.

2013

თქვენ სულ აქა ხართ

იყო იმედი, იყო სწრაფვა, იყო ზეიმი,

იყო ნაღველი, იყო ფიქრი, იყო ცხოვრება,

იყო დღეები - უფერულიც,  მწარეც, საამოც,

რაც არასოდეს, არასოდეს განმეორდება.

მაგრამ თუ უკვე საყუდარი ჰპოვეს ვნებებმა,

მოგონებების ბიბინებენ კვლავაც კორდები!

ჰო, თქვენ აქა ხართ, სულ აქა ხართ, მოგონებებო,

და უამრავჯერ, უამრავჯერ განმეორდებით...

2013

რედაქტორ-შემდგენელი

ზურაბ კალანდაძე

გარეკანის მხატვარი

ლევან კვარაცხელია

ა.აბჟანდაძის პორტრეტი

ფრიდონ გოცირიძე

გამოცემა უზრუნველყო

გიორგი კალანდაძემ

გამომცემლობა მთაწმინდა

ISBN 978-9941-9231-3-5

მიზეზი, შედეგი და პრევენცია

                    

8 თებერვალს ეროვნულ ბიბლიოთეკასთან განვითარებული მოვლენები ალბათ კიდევ დიდხანს დარჩება მსჯელობის საგნად.

ხელისუფლებისა და ოპოზიციის შეფასებებს, მოდი, დიდ ყურადღებას ნუ მივაქცევთ, რამდენადაც ორივე მხარე თავს იმართლებდა, და ობიექტური, სამართლიანი მოქალაქის პოზიციიდან განვსაჯოთ, ისეთი მოქალაქისა, რომელსაც არც რაიმე თანამდებობა აქვს და არც უნდა, უბრალოდ, სურს ქვეყანაში ნორმალური ვითარება იყოს.

ადვილია იმის თქმა, რომ მომხდარის მიზეზი არის ყოფილი, მაგრამ სანახევროდ ძალაუფლების მქონე ხელისუფლება, რომელმაც ამ 9 წლის განმავლობაში ძალადობის რეკორდები დაამყარა, ადამიანები საშინლად გაამწარა, და, მიუხედავად ამისა, მისი ნარჩენი წარმომადგენლები დღესაც ყელყელაობენ, მორალს გვიკითხავენ და კიდევ უფრო აღიზიანებენ მათ მიერვე გამწარებულ ხალხს.

ადვილია იმის თქმაც, რომ ყოფილი ხელისუფლების მიმართ გამოჩენილი ძალადობაც უნდა დაიგმოს, რათა ახალ ხელისუფლებას ცდუნება არ გაუჩნდეს, კვლავ ძალადობა გამოიყენოს თუნდაც სასწრაფოდ და აუცილებლად მოსაგვარებელი პრობლემების გადაჭრისათვის.

მოდით, უფრო ძ ნ ე ლ ა დ სათქმელი ვთქვათ, კერძოდ: რამ შეიძლება გაუჩინოს ძალადობის გამოყენების ცდუნება დღეს მოქმედ ხელისუფლებას (თუნდაც ზოგადად იმ ხელისუფლებას, რომელსაც ძალადობის გამოყენების სურვილი მაინცდამაინც არა აქვს)?

დავიწყოთ 8 თებერვლის მოვლენების შეფასებებით.

გასაგებია, რომ ხელისუფლებაც და ოპოზიციაც ერთმანეთს ადანაშაულებს. ხელისუფლება ოპოზიციას მოვლენების პროვოცირებაში სდებს ბრალს, ოპოზიცია კი ხელისუფლებას ადანაშაულებს არასაკმარის მოქმედებაში უსაფრთხოების დასაცავად, მეტიც, ხალხის წაქეზებაში ოპოზიციის წინააღმდეგ. ორივე მხარის არგუმენტები მეტნაკლებად საფუძვლიანია.

მაგრამ, მე მგონი, აქ უფრო საყურადღებოა „შუაშისტების“ (აქ ამ სიტყვას ძალიან პირობითად ვხმარობ) შეფასება, რაც დაახლოებით ასეთია: ცხადია, ძველი ხელისუფლება საშინლად მოძალადე იყო, მაგრამ დღეს სხვა ხელისუფლებაა და თუ მას რაიმე ძალადობა შევარჩინეთ და ახლავე მკაცრად არ დავგმეთ, შეიძლება ხვალ ისიც ძველ ხელისუფლებას დაემსგავსოსო.  

მოდით, ერთი წუთით დავივიწყოთ დღევანდელ ხელისუფლებაში მოსული კონკრეტული ადამიანები, განსაკუთრებით მათი ხელმძღვანელი, და ვილაპარაკოთ ზოგადად ახალ ხელისუფლებაზე, რომელსაც, ვთქვათ, ძალადობის გამოყენების სურვილი მაინცდამაინც არა აქვს.

ჩვენსავით ჩამოუყალიბებელ, ნახევრად დემოკრატიულ ქვეყანაში ხელისუფლებას, სანამ ძალაუფლებას ფლობს, ძალადობის გამოყენებისა თუ სხვა რაიმე დანაშაულის ჩადენის შემთხვევაში მაინცდამაინც არც კრიტიკის ეშინია და არც დასჯის. დასჯით ვერ დავსჯით (თავის თავს ხომ არ დაისჯის), კრიტიკით  კი ვერაფერს დავაკლებთ, რადგან, სულ მცირე, იგნორირებას გაუწევს, ყურს არ ათხოვებს.

ასეთ ნახევრად დემოკრატიულ პირობებში ხელისუფლებას იმის მაინც უნდა ეშინოდეს, რომ მას მომავალი, ხვალინდელი დღე დასჯის. მაგრამ დასჯაში მარტო არჩევნებში წაგება არ უნდა ვიგულისხმოთ, რადგან არჩევნების წაგებით ხშირად კარგი ხელისუფლებაც „ისჯება“. დამნაშავე ხელისუფლება, უპირველესად, სამართლებრივი თვალსაზრისით უნდა დაისაჯოს.

რა მდგომარეობაა ამ თვალსაზრისით საქართველოში?

ამ კითხვას აღარ განვავრცობ, რადგან ყველამ კარგად იცის, რაც ხდებოდა და რაც დღეს ხდება.

„შუაშისტების“ შეფასებას დავუბრუნდეთ.

მათი კეთილშობილური მიზანი, რომ ხელისუფლების გადაგვარების შესაძლებლობა პრევენციული საშუალებებით გამოირიცხოს, ამ კონკრეტულ შემთხვევაში სწორედ ხელისუფლების გადაგვარების საშიშროებას ქმნის. და, აი, რატომ.

სახეზე გვაქვს 8 თებერვლის უსიამოვნო მოვლენა. შეიძლება ითქვას, ეს არის შედეგი. მაგრამ ამ შედეგს ხომ მიზეზიც აქვს.

ყველა თანხმდება (ყველაში ნაციონალებს არ ვგულისხმობ), რომ მიზეზს წარმოადგენს ყოფილი ხელისუფლების არაადამიანური დამოკიდებულება საკუთარი ხალხის მიმართ და ამის გამო ხალხის უკიდურესი გაღიზიანება ნაციონალების მიმართ, მით უფრო, რომ ისინი დღესაც ყელყელაობენ და მორალს გვიკითხავენ, დასჯით კი, ფაქტობრივად, არავინ ისჯება. (როგორც ჩანს, ამავე მიზეზით ხდება ინციდენტები თვითმმართველობებთან დაკავშირებით).

საყოველთაოდ ცნობილი აზრია, რომ შედეგს კი არ უნდა ვებრძოლოთ, არამედ მიზეზს.

„შუაშისტების“ შეფასებაში კი აქცენტირება ხდება არა მიზეზზე, არამედ შედეგზე, რამდენადაც, მათი აზრით, ეს შედეგი შეიძლება მომავალში თავად იქცეს მიზეზად ახალი ხელისუფლების გადაგვარებისა. მაგრამ იმას აღარ უფიქრდებიან, რომ მიზეზზე ასეთი „ხელის დაფარებით“  მათდაუნებურად უბიძგებენ ხელისუფლებას, მომავალში მათაც დაუსჯელობის იმედი ჰქონდეთ და მომავლის შიშის გარეშე ძალადობაზეც უშიშრად წაუცდეთ ხელი. (სხვა საქმეა, რომ ბიძინა ივანიშვილის „მეორე მიშად“ ქცევა პრაქტიკულად გამორიცხულია).

შედეგზე აქცენტირება და მიზეზზე „ხელის დაფარება“ კი მაშინ, როცა ყოფილი ხელისუფლების დამნაშავე მაღალჩინოსნების დასჯა პრაქტიკულად არ ხდება, ვფიქრობ, არაადექვატური საქციელია.

ასეა თუ ისე, დღეს ჩვენს ქვეყანაში სამართლიანობაზე ისეთი მოთხოვნაა, როგორიც, ალბათ არასოდეს ყოფილა, თუმცა სამართლიანობის აღდგენა დიდი ბორძიკ-ბორძიკით მიმდინარეობს.

სამართლიანობის ერთ-ერთი გამოვლინება ისიც იქნება, თუ 8 თებერვლის უსიავნო მოვლენის შეფასებისას აქცენტირება გაკეთდება არა შედეგზე, არამედ მიზეზზე.

ეს კი, უპირველეს ყოვლისა, პრევენციისთვის იქნება კარგი.

10.02.2013

ტრაგიკული ფიჩხი "ნაციონალური" ინკვიზიციის კოცონზე

         

იან ჰუსის კოცონზე დაწვისას ერთმა გულუბრყვილო ქალმა ცეცხლს ფიჩხი დაუმატა, - ფიქრობდა, სამართლიან საქმეს ჩავდივარო.

სწორედ ეს მახსენდება, როდესაც ბიძინა ივანიშვილის მიმართ გულშემატკივრულ კრიტიკას ვკითხულობ. (არაგულშემატკივრულ, აშკარად მტრულ კრიტიკას ამჯერად არ ვეხები).

თუ რატომ მახსენდება ეს, მოგვიანებით ვიტყვი, ჯერ კი ორიოდ სიტყვა კრიტიკისადმი დამოკიდებულების, კრიტიკის საჭიროების შესახებ

შეიძლება ვცდები, მაგრამ სხვადასხვა გარემოების გამო დარწმუნებული ვარ, რომ ივანიშვილი საქმიანად, გამგებიანად, გაუღიზიანებლად ეკიდება გულშემატკივრულ კრიტიკას - ზოგს ღებულობს (ცხადია, მისი თვალსაზრისით მისაღებს), ზოგს - არა (ცხადია, მისი თვალსაზრისით მიუღებელს და არასწორს). ესეც ბუნებრივია: ზოგი კრიტიკოსი ბიძინაზე უკეთესად აანალიზებს მოვლენებს, ზოგიც - უარესად.  ბუნებრივია ისიც, რომ ზოგჯერ შეიძლება შეცდეს კიდეც - არასწორი კრიტიკა მიიღოს, სწორი კი - არა.

ზედმეტია იმის მტკიცება, რომ საქმიანი, გულშემატკივრული კრიტიკა აუცილებელია ნებისმიერი ადამიანისათვის, მით უმეტეს იმისათვის, რომელსაც განზრახული აქვს ხელისუფლებაში მოვიდეს და სხვა ადამიანების, ქვეყნის ცხოვრება განაგოს. ეს მით უფრო გასათვალისწინებელია ჩვენს ქვეყანაში, სადაც ზოგიერთი პოლიტიკური ფიგურის მიმართ საზოგადოებამ ძალიან მძიმე შეცდომები დაუშვა. ამ შეცდომებმა განსაკუთრებული სიფრთხილის მოთხოვნილება წარმოშვა საზოგადოებაში.

ცხადია, ბიძინა ივანიშვილი მართლაც სასტიკი, დაუნდობელი კრიტიკის ღირსი იქნებოდა, რომ საერთოდ გულშემატკივრული, საქმიანი კრიტიკა აღიზიანებდეს და არ ითვალისწინებდეს. მაგრამ, ვფიქრობ, ამ თვალსაზრისით ყველაფერი ასე თუ ისე რიგზეა.

მაშ, რაში ვხედავ პრობლემას? რატომ მახსენდება იმ ტრაგიკული ფიჩხის ამბავი?

ეს გასაგები გახდება, თუ გავითვალისწინებთ იმ ყოვლად ბარბაროსულ, აბსურდულ, ამაზრზენ, მართლაც ჯოჯოხეთურ, ყოველგვარი სამართლიანობის და კანონიერების ჩარჩოდან გამოსულ წინასაარჩევნო ვითარებას, რაც ნაციონალებმა შექმნეს საქართველოში, განსაკუთრებით ბიძინა ივანიშვილის წინააღმდეგ, მისი პოლიტიკურ ასპარეზზე გამოჩენის შემდეგ.

ამის აღწერას აღარ შევუდგები, რადგან ისედაც ყველასათვის ცნობილია.

ამომრჩევლის გარკვეული ნაწილი (იმედია, უმრავლესობა) ისე მყარად უჭერს მხარს ივანიშვილს, რომ მასზე ხელისუფლების მხრიდან წარმოებული აღვირახსნილი კამპანია და ძალადობა ვერავითარ გავლენას ვერ ახდენს, უფრო პირიქით - მომხრეებს უმრავლებს ივანიშვილს.

გარკვეული ნაწილი კი, - ვუწოდოთ მას ფრთხილი, ეჭვიანი, ნეიტრალური, თუნდაც ობიექტური... - მერყეობს და ივანიშვილის მიმართ გამოთქმული, თუნდაც ძალზე ობიექტური და გულშემატკივრული კრიტიკის გათვალისწინებით, არაა გამორიცხული, „შეჩვეული ჭირის“ პრინციპით საარჩევნო ყუთთან ისევ ნაციონალების მხარდამჭერი აღმოჩნდეს, ან საერთოდ არ გამოცხადდეს არჩევნებზე.

დღეს, როდესაც ხელისუფლებამ ოპოზიციასთან დამოკიდებულების ერთადერთ ფორმად სამკვდრო-სასიცოცხლო ბრძოლა აირჩია და უხეში ძალადობის ყოველგვარი ბერკეტი აამოქმედა, ვფიქრობ, ივანიშვილის მიმართ გამოთქმული თუნდაც ძალზე გულშემატკივრული კრიტიკისას მეტი დაფიქრებაა საჭირო, რადგან ეს, შესაძლებელია, ხელისუფლების წისქვილზე წყლის დასხმა გამოგვივიდეს, კერძოდ, ივანიშვილს დავაკარგვინოთ თუნდაც თითო-ოროლა ხმა.

თუ მაინცდამაინც არ შეგვიძლია კრიტიკული შენიშვნების გამოთქმისაგან თავის შეკავება და მართლაც გვსურს, რომ ჩვენი კრიტიკით ივანიშვილს კეთილი სამსახური გავუწიოთ,  ის მაინც მოვახერხოთ, რომ, იმ მერყევი ამომრჩევლის გათვალისწინებით, საჯარო სივრცეში ნუკი დავაფიქსირებთ ჩვენს კრიტიკას (უმეტესად - საკუთარი სიბრძნის წარმოსაჩენად), არამედ  პირადად მივაწვდინოთ ხმა ივანიშვილს, ან მის გარემოცვას, რომელსაც შეუძლია ამ კრიტიკის მასთან მიტანა.

ნუ დავდებთ  ტრაგიკულ „ფიჩხს“ ნაციონალური ინკვიზიციის მიერ დანთებულ კოცონზე!

12.08.2012

ბორითის ავარია და შტრიხები თამარ ჩხეიძის პოლიტიკური პორტრეტისათვის

ეს წერილი გამოქვეყნდა გაზ. "ლიტერატურულ საქართველოში", 1994 წლის ნოემბერ-დეკემბრის ნომრებში.
აქ წარმოდგენილია წერილის მხოლოდ პირველი ნაწილი, რომელშიც ბორითის ავარიასთან დაკავშირებულ დეტალებია ასახული, რაც დღესაც ინტერესის საგანია. რაც შეეხება მეორე ნაწილს, მასში ასახული საკითხები აღარაა პოლიტიკურად აქტუალური და მხოლოდ საქართველოს უახლესი ისტორიის მკვლევართათვის შეიძლება იყოს საყურადღებო.


ნაწილი 1

ბორითის ავარიამ, რომელმაც შეიწირა საქართველოს ეროვნულ-განმათავისუფლებელი მოძრაობის ორი უთვალსაჩინოესი ლიდერი და ზნეობრივი ბურჯი მერაბ კოსტავა და ზურაბ ჭავჭავაძე, მეტისმეტად ტრაგიკული კვალი დააჩინა საქართველოს ეროვნულ მოძრაობას, მის პოლიტიკურ გეზს. საქართველოსთვის იგი გაცილებით საბედისწერო იყო, ვიდრე, მაგალითად, ამერიკისათვის ჯონ კენედის მკვლელობა, რომლის გამოძიება, სხვათა შორის, დღესაც გრძელდება (განსხვავებით საქართველოსაგან). მაგრამ რამდენადაც წინამდებარე წერილს მხოლოდ ის მიზანი აქვს, რომ თამარ ჩხეიძის პოლიტიკური პორტრეტი წარმოაჩინოს, ბორითის ავარიასაც მხოლოდ ამ თვალსაზრისით ვეხები, რადგან ბორითის ავარიამ და მის შემდგომ განვლილმა წლებმა ყველაზე უკეთ და რელიეფურად გამოკვეთა თამარ ჩხეიძის ზნეობრივი სახე, მისი პოლიტიკური პორტრეტი.
ჯერ მინდა, ორიოდე სიტყვით ზოგადად დავახასიათო თამარ ჩხეიძე, როგორც პიროვნება და პოლიტიკოსი.
თამარ ჩხეიძეზე, როგორც საქართველოს პოლიტიკურ ცხოვრებაში ერთ-ერთ გახმაურებულ ფიგურაზე, საქართველოში არაერთგვაროვანი, ურთიერთსაწინააღმდეგო აზრია დამკვიდრებული. მისი ურთიერთგამომრიცხავი შეფასებები, ცხადია, ობიექტურ მონაცემებს ეყრდნობა, მაგრამ დიდი მნიშვნელობა აქვს იმას, თუ რაზე აკეთებენ აქცენტს - მის დადებით თუ უარყოფით თვისებებზე. ცალმხრივი, ტენდენციური მიდგომა, რა თქმა უნდა, ჭეშმარიტებამდე ვერ მიგვიყვანს. საჭიროა ობიექტურად იქნას გაანალიზებული მისი პოლიტიკური საქმიანობა მის პიროვნულ თვისებებთან კავშირში. ამ კავშირს ყველა ხედავს, ოღონდ ამას სხვადასხვაგვარ მნიშვნელობას ანიჭებს...
თამარ ჩხეიძისათვის დამახასიათებელია (ამას ყველა აღიარებს) არადემოკრატიული ბუნება, განსხვავებული აზრის შეუწყნარებლობა, უხეში, არაეთიკური დამოკიდებულება განსხვავებული აზრის მქონე პიროვნებებისადმი (განურჩევლად იმისა, ვინ არიან ისინი - მეგობრები, ოპონენტები, თვით მისი მხრივ საპატივცემლო ადამიანები), ყოველგვარ ზღვარს გადასული ჭირვეულობა და პატივმოყვარეობა და ა.შ. ძნელი წარმოსადგენი არაა, რომ ამ თვისებების მქონე ადამიანს როგორი უარყოფითი განწყობილებისა და სულიერი დისკომფორტის შეტანა შეუძლია იმ წრეში, სადაც ის მოქმედებს. საერთოდ, ასეთი უარყოფითი თვისებები მით უფრო ტრაგიკული და მძიმე შედეგების მომტანია, რაც უფრო დიდია ასეთი პიროვნების მოქმედების მასშტაბი.
ეს უარყოფითი თვისებები რომ არა, თამარ ჩხეიძისაგან ალბათ ურიგო პოლიტიკოსი არ დადგებოდა, ყოველ შემთხვევაში, ამის საფუძველს იძლევა მისი გარკვეული ნიჭიერება, მიზანსწრაფულობა, გაბედულება და, რაც მთავარია, პოლიტიკისადმი ფანატიკური სიყვარული. შევჩერდეთ ამ უკანასკნელზე.
თამარ ჩხეიძეს თავისი ცხოვრების ერთადერთ აზრად მიაჩნია პოლიტიკური საქმიანობა. შეიძლება ითქვას, პოლიტიკა მისთვის თვითმიზანს წარმოადგენს. პოლიტიკა აინტერესებს პოლიტიკისათვის და არა ადამიანისათვის, ხალხისათვის. სხვათა შორის, სწორედ ამის შედეგია, რბილად რომ ვთქვათ, მისი ზნეობრივი დაბნეულობაც..
იგი ყველაფერზე მაღლა პოლიტიკას აყენებს, თვით მეგობრობაზეც, სიყვარულზეც კი. ამის გამოა მისი ხშირი, დაუზოგავი კონფლიქტები მცირე პოლიტიკური უთანხმოების გამოც კი უახლოეს მეგობრებთან, რაც ხშირად სამუდამო განშორებით, უფრო მეტიც, მტრობითაც კი მთავრდება. აქ ის ნამდვილად გულწრფელია. მას ვერ წარმოუდგენია, რომ არავითარი პოლიტიკური პოზიცია არ ღირს იმად, რომ თუნდაც ორ მეგობარს შორის ჩატყდეს ხიდი, გაუარესდეს დამოკიდებულება. არადა, ეს არათუ დემოკრატიის, არამედ პოლიტიკის ჭეშმარიტი მიზნის უგულებელყოფაა და არა ერთგულება. მაგრამ ამას ვერ გაიგებს პოლიტიკაზე ფანატიკურად შეყვარებული ადამიანი, რადგან ფანატიზმის არსია ასეთი.
თამარ ჩხეიძისათვის უცხოა, უფრო სწორად, არაარსებითია, მეორეხარისხოვანია ჩვეულებრივი ადამიანური გრძნობები, თუ გნებავთ, ადამიანური სისუსტეები. ამიტომ ღიზიანდება სხვებზე, რომლებიც მასავით პოლიტიკას არ აყენებენ ყველაფერზე წინ, რომლებიც, ვთქვათ, რაიმე პოლიტიკურ აქციაში მონაწილეობის ნაცვლად მეგობრის ქორწილში ან შეყვარებულთან პაემანზე მიდიან, ნათესავის დაკრძალვას ესწრებიან, მამისთვის ექიმი მოჰყავთ და ა.შ. გასაგებია მისი ასეთი პოლიტიკური მაქსიმალიზმი, მაგრამ მას ავიწყდება (ფანატიზმი ავიწყებს), რომ ასეთია რეალური ადამიანი, ასეთია ცხოვრების რეალობა და ამას ანგარიში უნდა გაეწიოს. სწორედ ესაა პოლიტიკური რეალიზმი, რისგანაც მოწყვეტა არა მხოლოდ პოლიტიკური მარცხის წინაპირობაა, არამედ დანაშაულიც - იმ ხალხის, იმ ადამიანების ღალატი, რომელთა წინამძღოლობის პრეტენზიაც ასეთ პოლიტიკოსს აქვს.
საერთოდ, უარყოფითი პიროვნული ხასიათის მქონე პოლიტიკოსთა მოღვაწეობა, რასაკვირველია, არც ისე საშიშია ნორმალური, დაწყობილი, სტაბილური ქვეყნისათვის. მაგრამ ჩვენში, სადაც პოლიტიკური სიტუაცია უაღრესად დაძაბულია, სადაც უფსკრულზე გაბმულ ბეწვის ხიდებზე დავდივართ, სადაც ყოველ ნაბიჯზე შეიძლება ნაღმს გადააწყდე, სადაც უკიდურესი სიფრთხილე და ათასჯერ გაზომილი მოქმედებაა საჭირო, სადაც მოუზომავმა, დაუფიქრებელმა სიტყვამ შეიძლება ცეცხლზე ნავთი დაასხას, - ადვილი წარმოსადგენია, რა შედეგები შეიძლება მოიტანოს ასეთი თვისებების მქონე პოლიტიკოსთა აქტიურმა მოღვაწეობამ. ადვილი წარმოსადგენია-მეთქი, ვამბობ, მაგრამ რაღა წარმოდგენა ამას უნდა - სამწუხაროდ, ყველაფერი სახეზეა, ყველაფერს პრაქტიკულად ვხედავთ.
ამგვარ პოლიტიკოსთა უშუალო მიზეზით წარმოშობილი შინააშლილობა გამოიყენა ჩვენმა ყოველი ჯურის მტერმა. რატომაც არ გამოიყენებდა? მტერი იმისი მტერია, შენი უგნურება გამოიყენოს და მოგერიოს. არაფერი საკვირველი და საოცარი ამაში არ არის. საკვირველი და საოცარი ისაა, რომ პოლიტიკოსს უწოდებ თავს და ასეთი მარტივი ჭეშმარიტება არ გესმის...

საქართველოს თანამდროვე პოლიტიკური ცხოვრების ერთ-ერთი საბედისწერო მომენტი იყო ბორითის ავტოავარია. ეს შემთხვევა ჯერ კიდევ არ განხილულა ჯეროვნად, არ გაანალიზებულა. გამოძიებაც ზედაპირულად და არაობიექტურად ჩატარდა. დრო იყო ძალზე არეული. ჭირისუფლებმაც დიდი კეთილშობილება და სულგრძელობა გამოიჩინეს...
არადა, ეროვნულ მოძრაობას გამოეთიშა ორი დიდი ფიგურა.
ზვიად გამსახურდია, მისთვის ჩვეული მეთოდით, ავარიის მოწყობას აბრალებდა რევაზ ჩხეიძეს, ჩხეიძეების ოჯახს (მამა-შვილს), რომლებმაც, მისი თქმით, „სუკ-ის დავალებით“ მოაწყვეს ეს ავარია. ზვიადის მიმდევარი „კარვის ქალები“ პირდაპირ თამარ ჩხეიძეს სდებდნენ ბრალს ავარიის სპეციალურად მოხდენაში. ეს ბრალდებები, ცხადია, ყოვლად აბსურდული და ყოველგვარ ლოგიკას მოკლებული იყო, იმდენად აბსურდული, რომ თამარ ჩხეიძეს საშუალება მისცა, სრულიად ადვილად ემტკიცებინა, რომ მის მიმართ არაობიექტურ დამოკიდებულებას ჰქონდა ადგილი, რომ ავარიის გამოძიებას ტენდენციურად წარმართავდნენ და პოლიტიკური ანგარიშსწორებისათვის გამოიყენებდნენ. ამდენად, ზვიად გამსახურდიას ცილისმწამებლურმა, აბსურდულმა გამოხდომებმა, ფაქტობრივად, იხსნა თამარ ჩხეიძე. მან ადვილად შეძლო ავარიის საკითხისათვის პოლიტიკური ელფერი მიეცა, პოლიტიკური დევნის დამაჯერებელი სურათი დაეხატა.
თამარ ჩხეიძეც სუკ-ს აბრალებდა ავარიის მოწყობას, ოღონდ ზვიად გამსახურდიას უშუალო ჩარევით თუ მის სასარგებლოდ.
ასეა თუ ისე, რაც მთავარია, ავარიები მხოლოდ ვინმეს მოწყობით არ ხდება. ავარიები უმეტესად შემთხვევით ხდება, მეტწილად გაუთვალისწინებელი საავარიო სიტუაციის მიზეზით.
რა თქმა უნდა, უაღრესად პრინციპული მნიშვნელობა აქვს იმის გარკვევას, ბორითის ავარია მოწყობილი იყო თუ შემთხვევითი.
წინასწარ ვიტყვი: ბორითის ავარია მოწყობილი არ იყო. იგი სხვა მიზეზით მოხდა.
წინასწარ ვიტყვი იმასაც, რომ შემთხვევითი ავარიის შედეგად, როდესაც მძღოლს ახლობელი ადამიანები ეღუპება, სრულიად არ მიმაჩნია, რომ მძღოლი უნდა დაისაჯოს. არც ერთ მძღოლს არ სურს ავარია, მით უფრო ახლობლების დაღუპვა. ეს ყოველი მძღოლისათვის ენითაუწერელი ტრაგედიაა. არ ვიცი და არც მაინტერესებს, როგორ სჯიან, ან საერთოდ სჯიან თუ არა ასეთ მძღოლებს. მე ამის მორალური მხარე მაინტერესებს მხოლოდ. ახლობლების დაღუპვაზე მეტი სასჯელი არ არსებობს იმ მძღოლისათვის, რომლის მიზეზითაც ისინი დაიღუპნენ. ცხადია, მძღოლის დანაშაული (და, ალბათ, სასჯელი) იმის მიხედვით განისაზღვრება, რა წესები დაარღვია მან, ჰქონდა თუ არა იმ მომენტში მართვის უნარი, იყო თუ არა ნასვამი, დაარღვია თუ არა მოძრაობის წესები, წესრიგში ჰქონდა თუ არა მანქანა და ა.შ. ალბათ, სასჯელსაც ამის მიხედვით უსადაგებენ. მაგრამ, ვიმეორებ, ვერავითარი სასჯელი ვერ შეედრება ასეთი მძღოლის სულიერ ტრავმას, პიროვნულ ტრაგედიას.
ბორითის ავარია მე ამჯერად თამარ ჩხეიძის პოლიტიკური თუ სულიერი პორტრეტის წარმოსაჩენად მაინტერესებს და არა იმისათვის, რომ მისი დასჯის საკითხი დავაყენო.
რას ეფუძნება ჩემი არგუმენტები, რომ ავარია შემთხვევით მოხდა?
თუ იმდროინდელ პოლიტიკურ ვითარებას გავითვალისწინებთ, სრულიად ბუნებრივია დავუშვათ, რომ მანქანაში მყოფი სამი პოლიტიკური ფიგურის თავიდან მოშორებით ნამდვილად იყვნენ დაინტერესებულნი. ამას თუნდაც ავარიისშემდგომი მოვლენები ადასტურებს (საკმაოდ დაგვიანებული რეაგირება ხელისუფლების მხრიდან დაშავებულთა გადასარჩენად; მერაბ კოსტავას გვამის ექსპერტიზაზე უარის თქმა ზვიად გამსახურდიას მიერ; ზურაბ ჭავჭავაძისათვის რეანიმაციის განყოფილებაში ბოტკინის დაავადების შეყრა სისხლის გადასხმის შედეგად და ა.შ. ყველაფრის ჩამოთვლა შორს წაგვიყვანს). მაგრამ ეს სრულიადაც არ ნიშნავს იმას, რომ ავარია მაინცდამაინც მოწყობილი იყო: ავარიის შემდგომი მოვლენების თავიანთ სასარგებლოდ წარმართვა გაცილებით ადვილად შეეძლოთ ამ ადამიანთა თავიდან მოშორების მსურველებს, ვიდრე თვით ავარიის მოწყობა იმ სახით, როგორც ის მოხდა.
ავარია მოხდა ისეთ სიტუაციაში, რომ ავარიის შანსიც და მანქანაში მსხდომთა დაღუპვის შანსიც პრაქტიკულად ნულის ტოლი იყო, თუკი მძღოლს მართვის უნარი ექნებოდა.
დავუკვირდეთ:
ავარია მოხდა გზის სწორ მონაკვეთზე, მანქანების არაინტენსიური მოძრაობის დროს (ერთადერთი შემხვედრი მსუბუქი მანქანა).
თამარ ჩხეიძეს არ ახსოვს, რამ გადაურბინა წინ მანქანას, - ძაღლმა, ხბომ თუ საბურავმა. დაჯახების თავიდან აცილების მიზნით მან მკვეთრად მოუხვია და დაამუხრუჭა, რამაც გამოიწვია მანქანის რამდენჯერმე გადაყირავება, რის შემდეგ იგი დაეჯახა შემხვედრ მსუბუქ მანქანას.
ახლა განვსაჯოთ, ამგვარი საავარიო სიტუაციის შექმნაში რამდენად შესაძლებელია სუკ-ის ხელი ერიოს.
სუკ-ს, ვინ იცის, რამდენი საშინელი ავარია და ტერორისტული აქტი მოუწყვია, მისი გამოცდილება უზარმაზარია, მაგრამ ამ შემთხვევაში მისი ხელი აქ ნამდვილად არ ჩანს, იმდენად უმნიშვნელო იყო ალბათობა ავარიის „წარმატებით“ დამთავრების თვალსაზრისით.
თუკი ავარია სუკ-მა მოაწყო, გამოდის, რომ სუკ-ის ვინმე წარმომადგენელი ჩასაფრებული იყო გზის პირას და მანქანის მოახლოების დროს მანქანის წინ გამოუშვა ძაღლი თუ ხბო, ან საბურავი გამოაგორა.
მაგრამ აქ წამოიჭრება კითხვა: რა გარანტია იყო, რომ ძაღლი თუ ხბო მაინცდამაინც მანქანას გადაურბენდა წინ და გზის გასწვრივ არ გაიქცეოდა?
საბურავისათვის, ცხადია, შეიძლებოდა პირდაპირ მიეცათ გეზი.
მაგრამ მოდით, დავუშვათ, რომ ძაღლი თუ ხბო გაწვრთვნილი იყო და აუცილებლად შეასრულებდა სუკ-ის დავალებას - მანქანას წინ გადაურბენდა.
კი ბატონო! მაგრამ მანქანის წინ ძაღლის თუ ხბოს გადარბენა, ან საბურავის გამოგორება რა ისეთი საბედისწერო საავარიო სიტუაციის შემქმნელია? განა სუკ-ს ავარიის მოსაწყობად მეტი „არსენალი“ არ გააჩნია? ანდა, განა მძღოლმა ასეთ ელემენტარულ საავარიო სიტუაციას თავი ვერ უნდა გაართვას?
ამ სიტუაციაში ავარია მხოლოდ იმ შემთხვევაში შეიძლება მომხდარიყო, თუ მანქანა ძალზე დიდი, დაუშვებელი სიჩქარით მოდიოდა, ან მძღოლი იყო გამოთიშული.
რაში შეიძლება გამოხატულიყო ამ ორივე შემთხვევაში სუკ-ის როლი?
თუ მანქანა დიდი სიჩქარით მოდიოდა, აქ, ცხადია, სუკ-ი არაფერ შუაშია და აშკარად მძღოლია დამნაშავე.
თუ მძღოლი გამოთიშული იყო, მაშინ ისაა გასარკვევი, რის გამო იყო გამოთიშული.
არსებობს აზრი, რომ შეიძლებოდა მძღოლი სუკ-ს გამოეთიშა შორიდან „დასხივებით“. (ასეთი აზრი გამოთქვა იმ ხანებში გაზეთმა „მამულმა“, რომლის რედაქტორი მაშინ ტარიელ ჭანტურია იყო).
ეს აზრიც, რა თქმა უნდა, გასათვალისწინებელია, მა-გრამ თუ ყველაფერს კარგად გავაანალიზებთ, დავრწმუნდებით, რომ ამ შემთხვევას აქ ადგილი არ ჰქონია.
ჯერ ერთი, სუკ-ს რომ შორიდან გამოთიშვის მეთოდი გამოეყენებინა, იგი ამას მოაწყობდა არა გზის სწორ მონაკვეთზე, არამედ სადმე მოსახვევში, ხრამის პირას (ასეთი ადგილი ამ გზაზე უამრავია), რათა გამოთიშულ მძღოლს მოსახვევი ვერ შეენიშნა და მანქანა პირდაპირ ხრამში გადაჩეხილიყო, რაც მანქანაში მსხდომი სამივე ადამიანის დაღუპვის რეალურ შესაძლებლობას შექმნიდა, და არც ძაღლი, ხბო თუ საბურავი იქნებოდა საჭირო საავარიო სიტუაციის შესაქმნელად.
მეორეც, ავარიის მომენტში მძღოლი მთლად გამოთიშული არ ყოფილა, რადგან რაღაცის შემჩნევა, სწრაფად მოხვევა და დამუხრუჭება შეძლო. რომელ სუკ-ს შეეძლო წარმოედგინა, რომ მძღოლი მაინცდამაინც ასეთ, ყველაზე უარეს რეაქციას მისცემდა და ასეთი კატასტროფული ავარიის მოხდენას „მოახერხებდა“?
მესამეც, დავუშვათ, რომ სუკ-მა ასეთი წარმოუდგენელი რამის წარმოდგენაც შეძლო, მაგრამ ის როგორღა უნდა გაეთვალისწინებინა, რომ ავარიის მომენტში მერაბ კოსტავა და ზურაბ ჭავჭავაძე ჩაძინებულნი იქნებოდნენ? არადა, ისინი რომ ჩაძინებულნი არ ყოფილიყვნენ, მანქანის გადაყირავებისას ალბათ მოასწრებდნენ რაიმესთვის ხელის ჩაჭიდებას და მთელი სიმძიმით არ მიენარცხებოდნენ ჭერსა და იატაკს, და, შესაბამისად, არც მძიმე ტრავმებს მიიღებდნენ.
ერთი სიტყვით, ყოველივე ზემოთქმულის გათვალისწინებით სრულიად დაუჯერებელია ის აზრი, რომ თამარ ჩხეიძე შორიდან „დასხივებით“ გამოთიშა სუკ-მა.
არადა, ავარიის მომენტში თამარ ჩხეიძე ნამდვილად რაღაცნაირად გამოთიშული იყო. ამას ადასტურებს თუნდაც ის, რომ მას კარგად არ ახსოვს, რამ გადაურბინა წინ - ძაღლმა, ხბომ თუ საბურავმა (რომ აღარაფერი ვთქვათ მოუხერხებელ, არასწორ რეაქციაზე).
რას შეეძლო, იგი ასე გამოეთიშა?
ბუნებრივად მივდივართ იმ დასკვნამდე, რომ იგი შეეძლო გამოეთიშა ჩვეულებრივ, ადამიანურ, „მამა-პაპურ“ მყისიერ ჩათვლემას (ჩათვლემა ხომ სიფხიზლისა და ძილის საზღვარზეა).
ეს არც თუ ისე იშვიათი მოვლენაა მძღოლების პრაქტიკაში. (თამარ ჩხეიძეს შეუძლია ეს აზრი შეამოწმოს თუნდაც მისსავე თანარაზმელ, ექიმ თემურ ლომაიასთან, რომელიც ჩათვლემის თავიდან ასაცილებლად საჭესთან ჯდომისას განუწყვეტლივ ლაპარაკობს, ან, თუ მოსაუბრე არ ჰყავს, მღერის... თამარ ჩხეიძესაც იმ მომენტში მოსაუბრე არ ჰყავდა - მერაბი და ზურაბი ჩაძინებულნი იყვნენ, სიმღერა კი მან არ იცის... ეს - ხუმრობით, თუმცა რა გვეხუმრება!..)
ახლა ის ვიკითხოთ, რატომ უნდა მორეოდა თამარ ჩხეიძეს თვლემა? იყო თუ არა ამისათვის რაიმე ობიექტური წინაპირობა?
ვაი რომ, იყო!
საქმე ის გახლავთ, რომ თამარ ჩხეიძეს წინა ღამით ერთი წუთითაც არ დაუძინია!..
ახლა ისიც ვიკითხოთ: რატომ არ დაუძინია? იქნებ რაღაც ისეთი გადაუდებელი პოლიტიკური საქმე ჰქონდა, რომ დაძინება არ შეიძლებოდა?
ვაი რომ, არა! სრულიად არავითარი!
აი, სწორედ აქ გახლავთ, როგორც იტყვიან, ძაღლის თავი დამარხული!
მისი უძილობის მიზეზი გახლდათ თამარ ჩხეიძისათვის დამახასიათებელი უარყოფითი პიროვნული თვისებები - ავადმყოფური ჭირვეულობა, პატივმოყვარეობა, სიჯიუტე, თავისნათქვამობა, სხვათა სურვილების უგულებელყოფის ხარჯზე საკუთარი სურვილის შესრულების მძაფრი, ავადმყოფური მოთხოვნილება...
ეს თვისებები, ცხადია, პოლიტიკოსისათვის სრულიად მიუღებელი და დამღუპველია, მაგრამ, ვაი რომ, ამ შემთხვევაში სწორედ ეს თვისებები გახდა უშუალო მიზეზი ბორითის საშინელი ტრაგედიისა.
სანამ მკითხველს მოვუთხრობდე, რა მოხდა ავარიის წინა ღამეს, რა იყო მიზეზი, რომ თამარ ჩხეიძეს მთელი ღამე არ დაუძინია, წინასწარ შევნიშნავ, რომ, როგორც არ უნდა გაამართლოს თავისი იმღამინდელი უძილობა თამარ ჩხეიძემ, მას უნდა გამოეჩინა იმდენი წინდახედულება, უფრო სწორად, პასუხისმგებლობა (მაშ, რიღასი პოლიტიკოსია!), და დილით საჭესთან არ უნდა დამჯდარიყო გამოძინების, დასვენების გარეშე (მას ხომ ეროვნული მოძრაობის ორი გამოჩენილი ლიდერი მოჰყავდა!), რადგან გრძელ გზაზე შეიძლება თვლემა მოერიოს დასვენებულ, გამოცდილ მძღოლსაც, არათუ მთელი ღამის უძინარ და ნერვიულობით დაღლილ ცუდ მძღოლს. (ცუდი მძღოლი რომ იყო, ეს ყველასათვის ცნობილია, ვისაც მისი მძღოლობა უნახავს. ამასვე მოწმობს ის ფაქტიც, რომ მას რამდენჯერმე მოუვიდა ავარია, თუმცა ყოველთვის ადვილად გადარჩა. არ დამავიწყდება თბილისიდან ქუთაისში წასვლის წინ ზურაბ ჭავჭავაძის ნახევრად ხუმრობით ნათქვამი: თამრიკოს რომ საჭეზე ვსვამ, თვითმკვლელობაზე მივდივარო; საჭეზე მხოლოდ იმ შემთხვევაში ვაჯენ, როდესაც ვერ ვხედავ, როგორ მიჰყავსო, ე.ი. ან როცა მთვრალი ვარ, ან როცა მძინავსო. ეს იყო ზურაბ ჭავჭავაძის ყველაზე დიდი შეცდომა. იგი საერთოდ თამარ ჩხეიძესთან ერთ მანქანაში არ უნდა დამჯდარიყო. ამას, ცხადია, გადატანითი მნიშვნელობითაც ვამბობ. ზურაბ ჭავჭავაძე, რა თქმა უნდა, აპირებდა ამ შეცდომის გამოსწორებას, მაგრამ, სამწუხაროდ, არ დასცალდა).
დიახ, თამარ ჩხეიძემ ვერც წინდახედულება გამოიჩინა და ვერც პასუხისმგებლობა, როდესაც დილით საჭესთან დაჯდა გამოძინების, დასვენების გარეშე. შეიძლება ითქვას, ეს უპასუხისმგებლობაა თამარ ჩხეიძის რეალური დანაშაული, თუმცა ამჯერად მის ამ უპასუხისმგებლობას მხოლოდ პოლიტიკური თვალსაზრისით ვეხები. მას, რა თქმა უნდა, გააჩნია პასუხისმგებლობის გრძნობა, მაგრამ პიროვნული უარყოფითი თვისებები იწვევენ მის უპასუხისმგებლო ქმედებებს. ამის ნათელი დადასტურებაა ავარიის წინა ღამის მოვლენები.
გადავალ მათ აღწერაზე.
ილია ჭავჭავაძის საზოგადოების გამგეობის წევრები 12 ოქტომბერს ქუთაისის საზოგადოებრიობასთან შესახვედრად იყვნენ მიწვეულნი. რადგან ასეთი შეხვედრების სული და გული ყოველთვის ზურაბ ჭავჭავაძე იყო, თამარ ჩხეიძის დაჟინებული მოთხოვნით (რბილად რომ ვთქვათ) ზურაბი, მიუხედავად იმისა, რომ ახალი ნაავადმყოფარი იყო და ჯერ კიდევ არ იყო გამოშუშებული, მაინც დათანხმდა ქუთაისში წასვლაზე. ჩვენთან ერთად ქუთაისში წამოვიდა მერაბ კოსტავა, რათა შეხვედროდა წმინდა ილია მართლის ქუთაისის განყოფილების წარმომადგენლებს, რომლებიც ქუთაისში შიმშილობის აქციას მართავდნენ საბჭოთა არმიაში სამხედრო სამსახურის საპროტესტოდ.
გზაში, ქუთაისამდე დაახლოებით 30 კმ დაშორებით, ბენზინი გაგვითავდა. იმ ხანებში ბენზინის შოვნა რატომღაც ჭირდა, ამიტომ მთელი საათი მოგვიწია დგომამ. ბოლოს მერაბ კოსტავას ნაცნობმა ავტოინსპექტორმა გვიშოვა ბენზინი. ქუთაისში დაგვიანებით ჩავედით. შეკრებილი ხალხი უკვე დაშლილიყო. ხელახლა შეკრებამაც კარგახანს გასტანა. შეხვედრის შემდეგ მასპინძლებმა რესტორანში მიგვიწვიეს. უკვე საკმაოდ გვიანი იყო. ცხადია, არავითარი კრიმინალი არაა იმაში, რომ მაგიდაზე სასმელი მოიტანეს.
თამარ ჩხეიძემ ზურაბ ჭავჭავაძეს ადრევე მოსთხოვა, რომ თბილისში იმ დღესვე დაბრუნებულიყვნენ. მიზეზი მეტისმეტად ბანალური იყო - თამარ ჩხეიძეს არ უყვარდა სხვის სახლში ღამის გათევა. ვერც სხვების ქეიფის ყურებას იტანდა.
მაგრამ აქ საქმეში ჩაერია ობიექტური გარემოება - ბენზინი არ გვქონდა. ერთ-ერთი მასპინძელი მის საშოვნელად წავიდა, მაგრამ საკმაოდ გვიან იყო და ვერ იშოვა. თამარ ჩხეიძე ცოტათი შეზარხოშებულ ზურაბს შეუჩნდა, რომ თვითონ წასულიყო და ეშოვა ბენზინი. ზურაბმა უპასუხა, რომ რახან მასპინძლებმა ვერ იშოვეს, თვითონ მით უმეტეს ვერ იშოვიდა. თამარმა კატეგორიულად მოსთხოვა, რომ ერთი მისი ნაცნობი მოენახა. ზურაბმა აუხსნა, რომ ის კაცი ძალიან შორეული ნაცნობი იყო, მისამართიც კი არ იცოდა და კიდეც რომ სცოდნოდა, უხერხული იყო ასეთ უდროო დროს მისი შეწუხება, და ისიც საკითხავია, იშოვიდა თუ არა ბენზინს. თამარ ჩხეიძემ საყვედურები დაუწყო, რომ მას ქეიფი უნდოდა და ამიტომ არ ცდილობდა ბენზინის შოვნას. ამაზე საკმაოდ მძაფრად შელაპარაკდნენ. მასპინძლები უხერხულ მდგომარეობაში ჩავარდნენ და კვლავ გაგზავნეს კაცი ბენზინისათვის. ისიც ხელცარიელი დაბრუნდა. დაძაბულობა თანდათან იზრდებოდა. თამარი წამდაუწუმ გაანჩხლებული საყვედურობდა, რომ ბენზინი სასწრაფოდ ეშოვნა სადმე, რადგან აქ ღამის გათევა არ სურდა. სუფრაზე ყველას ხასიათი წაუხდა.
მონახეს მერაბ კოსტავა და მას სთხოვეს, იქნებ მის ხალხს ეშოვა ბენზინი. მერაბმაც, როგორც იტყვიან, დაატრიალა თავისი ხალხი, მაგრამ არაფერი გამოვიდა. თამარ ჩხეიძე სულ უფრო და უფრო ანჩხლდებოდა, ასევე სულ უფრო და უფრო ჰკარგავდა მოთმინებას ზურაბი. ღამის 2 საათისათვის ქალაქის ცენტრში თამარ ჩხეიძის გააფთრებული წივილ-კივილი და ლანძღვა-გინება ისმოდა. მას ვერაფრით აოკებდნენ. ეს იყო უაღრესად სამარცხვინო სანახაობა.
მე ვეღარ ავიტანე ამ საზიზღრობის ყურება და მოშორებით მდგარ მანქანაში ჩავჯექი. ცოტა ხნის შემდეგ ზურაბიც მოვიდა და საშინლად გაღიზიანებულმა და წონასწორობიდან გამოსულმა, როგორც იტყვიან, „მრავალსართულიანი“ გინება გაუშვა, - აწი მაგასთან ერთად სადმე წამსვლელისო...
მე წინადადება წამოვაყენე, იქნებ როგორმე დაგვეყოლიებინა თამარი, რომ ჩემი დის ოჯახში წამოსულიყო (ჩემს დისშვილს იცნობდა) და იქ დალოდებოდა, თუ ბენზინს იშოვიდნენ. გააფთრებული თამარი ძლივს დაითანხმეს ამაზე. მერაბ კოსტავა სადღაც იყო გასული. მის ხალხს დავუტოვეთ მისამართი და ზურაბმა თამარის მანქანით მიგვიყვანა ჩემი დის სახლთან. როგორც კი მე და თამარი ბინაში შევედით, ზურაბი უმალვე გატრიალდა უკან, მეორე მანქანაში ჩაჯდა და გიზო თავაძესთან ერთად წავიდა (გიზო თავაძე ილია ჭავჭავაძის საზოგადოების ქუთაისის განყოფილების ერთ-ერთი ხელმძღვანელი იყო). თამარი საწოლზე ჩამოჯდა და ტირილი დაიწყო. დაწოლაზე უარი განაცხადა. იჯდა და იცდიდა. დაახლოებით ორი საათის შემდეგ მერაბ კოსტავამ დაიძახა. თამარი სასწრაფოდ გაიჭრა გარეთ და მერაბს გაჰყვა. ღამის 4 საათი იქნებოდა.
ახლა თვით თამარ ჩხეიძისა და ჩვენი ქუთაისელი მეგობრების მონათხრობის მიხედვით გავაგრძელებ ამ ამბის გადმოცემას.
თამარ ჩხეიძის გასვლის შემდეგ ჩემი დის ბინიდან ის და მერაბ კოსტავა წასულან მერაბ გვაზავასთან (ილია ჭავჭავაძის საზოგადოების ქუთაისის განყოფილების ერთ-ერთ ხელმძღვანელთან. თამარმა იცოდა მისი მისამართი), მაგრამ იგი შინ არ დახვედრიათ. გიზო თავაძის მისამართი არ იცოდნენ. გათენებამდე უცდიათ მერაბ გვაზავას სახლთან, მის დაბრუნებამდე. აღმოჩნდა, რომ თურმე ზურაბი და მერაბ გვაზავა გიზო თავაძის ბინაში ყოფილან. თამარ ჩხეიძის ზღვარს გადასული ჭირვეულობით გაღიზიანებული და წონასწორობიდან გამოსული ზურაბი ბოღმის მოსაკლავად თურმე დილამდე სვამდა მათთან ერთად. ასე მიუგნიათ ზურაბისათვის. გაუღვიძებიათ. ზურაბს უთხოვია, მის გარეშე წასულიყვნენ თბილისში, ცოტა წაძინებისა და დასვენების შემდეგ თვითმფრინავით წამოვალო, უთქვამს. თამარი არ მოშვებია და დაახლოებით დილის 9 საათისათვის გამოსულან ქუთაისიდან. (ჩემთან არ გამოუვლიათ, რადგან იცოდნენ, რომ ქუთაისში ვრჩებოდი). ზურაბს, ცხადია, მანქანის მართვის თავი არ ჰქონდა. ის და მერაბი ჩაძინებულნიც კი ყოფილან ავარიის მომენტში.
ერთი სიტყვით, თამარ ჩხეიძეს იმ ღამით ერთი წუთითაც არ დაუძინია მისივე უსაზღვრო ჭირვეულობის მიზეზით! სხვის სახლში ღამის გათევა არ სურდა, სურვილიც ვერ შეუსრულეს, თუმცა ბევრს ეცადნენ. ობიექტურ მიზეზსაც - რომ ბენზინი ვერავინ იშოვა - არ გაუწია მან არავითარი ანგარიში!
ყველაზე საყურადღებო და ნიშანდობლივი ამ ამბავში მაინც ის არის, რომ თამარ ჩხეიძეს თანდაყოლილი (თუ შემდეგ შეძენილი) პატივმოყვარეობის გამო არ შეუძლია საკუთარი, თუნდაც წვრილმანი სურვილების დათმობა, თუნდაც ამან უკიდურესად მწვავე კონფლიქტის სახე მიიღოს თავისივე მეგობრებთან და თანამებრძოლებთან. ამ შემთხვევაშიც ასე მოხდა, - დაღლილ, ნაავადმყოფარ, ამდენი ცილისწამებით ნერვებდაწყვეტილ ზურაბს უნდა მიეტოვებინა სასიამოვნო სიტუაცია, ანგარიში არ გაეწია მაგიდის წევრებისათვის, რომლებიც დიდ პატივს სცემდნენ ზურაბს, უნდა შეწუხებულიყო თვითონაც (თანაც უაზროდ) და უნდა შეეწუხებინა ისინიც, ვისაც ბენზინისათვის მიადგებოდა (ან ვის უნდა მიდგომოდა? ან თუ მიადგებოდა, უშოვნიდნენ კი?). და ეს ყველაფერი იმიტომ, რომ თამარ ჩხეიძე არ შეწუხებულიყო სხვის ოჯახში ღამის გათევით. რა ისეთ სიძნელეს წარმოადგენდა თამარ ჩხეიძისათვის სხვის ოჯახში ღამის გათევა? იგი ხომ ორ წელიწადს ათევდა ღამეს არათუ სხვის სახლში, არამედ ციხეშიც კი! მაგრამ მისთვის, ცხადია, მთავარი იყო არა ის, რომ სხვის ოჯახში მოუწევდა ღამის გათევა, არამედ ის, რომ სურვილს არ უსრულებდნენ!!! აი, ეს არის პატივმოყვარეობა, თორემ ნებისმიერ უცნაურ სურვილს შეიძლება გაუგოს კაცმა.
თამარ ჩხეიძემ ახლა შეიძლება თქვას - არა, სხვა მიზეზი იყოო (მოიგონებს რამეს), მაგრამ სულერთია, - მეგობრებთან დამოკიდებულების პრინციპი ხომ იგივე რჩება!
რა კავშირშია ყოველივე ეს პოლიტიკასთან? - შეიძლება იკითხოს ვინმემ.
თუნდაც იმ კავშირშია, რომ ყოველივე ეს გახდა მიზეზი (სულერთია - პირდაპირი თუ არაპირდაპირი) ეროვნული მოძრაობის უდიდესი დანაკლისისა, ორი დიდი მამულიშვილის დაღუპვისა.
მაგრამ თუნდაც ეს ტრაგიკული შემთხვევა არ მომხდარიყო, მთავარი აქ მაინც სხვაა - ესაა ნორმალურ ადამიანურ ურთიერთობათა მწვავე დეფიციტი ჩვენს ეროვნულ მოძრაობაში, ჩვენს პოლიტიკურ არენაზე, რაც „უხასიათო“ პოლიტიკოსების მიერაა შექმნილი. ცხადია, რაც უფრო „უხასიათოა“ პოლიტიკოსი, მით უფრო დიდია მისი „ღვაწლიც“ ამ თვალსაზრისით.
თამარ ჩხეიძის მიერ გამოწვეული ის სკანდალი და კონფლიქტი, რაც ავარიის წინა ღამით ქუთაისში მოხდა, უბრალო ყოფითმა პრობლემამ გამოიწვია. ახლა მკითხველმა წარმოიდგინოს, რა კონფლიქტების გამოწვევა შეეძლო თამარ ჩხეიძეს პოლიტიკურ საკითხებში უთანხმოებისას (მისი ცხოვრების მთავარი მიზანი ხომ პოლიტიკაა), ეროვნული მოძრაობის ტაქტიკურ გზებში მისგან განსხვავებულ შეხედულებებთან შეჯახებისას. სწორედ ამგვარმა უგვანმა ურთიერთობებმა გამოიწვია ეროვნულ მოძრაობაში ესოდენ ტრაგიკული განხეთქილებანი, დაპი-რისპირებანი, რაც ბოლოს იარაღის გამოყენებამდე, სამოქალაქო ომამდე, სისხლისღვრამდე მივიდა. ვინ იცის, რამდენი ოჯახი გააუბედურა, რამდენი ახალგაზრდა ადამიანის სიცოცხლე შეიწირა ამ „უხასიათო“ პოლიტიკოსთა „ურთიერთობების გარკვევამ“. ეს ყველაფერი ძალზე მოხერხებულად და ჭკვიანურად გამოიყენა ჩვენმა სხვადასხვა ჯურის მტერმა...
შესაძლოა, პოლიტიკოსს ეპატიოს, როცა ვერ განჭვრეტს, თუ რა ტრაგიკული შედეგი შეიძლება მოჰყვეს თავისივე „უხასიათობის“ გამო მთელი ღამის უძილობის შემდეგ გრძელ გზაზე მანქანის მართვას, მაგრამ ის კი ნამდვილად არ ეპატიება, როცა ვერ განჭვრეტს, თუ რამდენი მსხვერპლი და სისხლისღვრა, რამდენი ნგრევა და უბედურება შეიძლება გამოიწვიოს მის და მის მსგავსთა „უხასიათობებმა“ პოლიტიკურ ცხოვრებაში, დიდი პოლიტიკური გარდატეხების გრძელსა და რთულ გზაზე...

1994 წლის ავისტო-ოქტომბერი

გვიანდელი მინაწერი (შემოკლებით)

ავარიის მიზეზად მე მიმაჩნდა მძღოლის, თამარ ჩხეიძის ჩათვლემა წინა ღამის უძილობის, ნერვიულობის და გადაღლილობის მიზეზით. ეს მოსაზრება დასაზუსტებელი აღმოჩნდა.
საქმე ისაა, რომ წერილის გამოქვეყნებიდან რამდენიმე წლის შემდეგ რადიოთი მოვისმინე გადაცემა მძღოლების, მოძრაობის წესებისა და საგზაო შემთხვევების შესახებ. იქ ითქვა, რომ სტატისტიკის თანახმად საავტომობილო ავარიების 3% მოდის ჰალუცინაციაზე. კერძოდ, ამ დროს მძღოლს მოულოდნელად ეჩვენება, რომ წინ რაღაცამ თუ ვიღაცამ გადაურბინა, იგი უხერხულად, უაზროდ ამუხრუჭებს, რაც ავტოავარიის მიზეზი ხდება. გადაცემის ავტორმა განმარტა, რომ ასეთ ჰალუცინაციას ადგილი აქვს მძღოლის გადაღლილობის, გამოუძინებლობის, გადატანილი ნერვიულობის გამო.
რადიოგადაცემის ავტორს თუ ვენდობით (პირადად მე სპეციალური ლიტერატურა არ გადამიმოწმებია), გამოდის, რომ ბორითის ავარიის შემთხვევაშიც ასეთ მოვლენასთან უნდა გვქონდეს საქმე. მართლაც, თამარ ჩხეიძის მტკიცებით, წინ ძაღლმა თუ ხბომ გადამირბინა, ან საბურავი გამოაგორესო, ზუსტად ემთხვევა იმ ჰალუცინაციებს, რომელთა მიზეზითაც ავტოავარიის 3% ხდება. ასეთი დამთხვევა, თანაც ასეთი ბუნდოვანი გახსენება, გვაფიქრებინებს, რომ ბორითის ავარიის მიზეზიც ასეთი ჰალუცინაცია გახდა. ეს მით უფრო სარწმუნოა, რომ რადიოგადაცემის ავტორის მიერ ჰალუცინაციის მიზეზად დასახელებული წინაპირობებიც ზუსტად ემთხვევა იმ წინაპირობებს, რაც თამარ ჩხეიძის შემთხვევაში იყო - გადაღლილობა, გამოუძინებლობა, გადატანილი ნერვიულობა.
ამ დაზუსტებით კიდევ უფრო ნათელი ხდება ბორითის ავარიის ჭეშმარიტი მიზეზი.
ხოლო ეროვნული მოძრაობის უტყუარი ისტორიის შექმნისათვის აუცილებელია იმდროინდელი მოვლენების ობიექტური, მიუკერძოებელი დანახვა.

2008 წ.

ქართული პოლიტიკა ასიმილაციის საკითხში და მაჰმადიანი მესხები

ტერიტორიული მთლიანობა დღეს საქართველოში უპირველესი პრობლემაა.
ამიტომ ყველა საკითხი, რომელიც ამ პრობლემას უკავშირდება, გულდასმით და დაკვირვებით განხილვის ღირსია.

ერთი ასეთი საკითხია ასიმილაცია.

საინტერესოა დავუკვირდეთ, ასიმილაციის მიმართ როგორი პოლიტიკა აქვს ჩვენს მეზობელ ქვეყნებს და როგორი გვაქვს ჩვენ, ქართველებს.

 
ჯერ სხვების პოლიტიკა გავიხსენოთ, რომლისგანაც რადიკალურად განსხვავებულია ჩვენი, ქართული პოლიტიკა.

დავიწყოთ აფხაზებით (ეს ეთნიკური ტერმინი აქ გამოყენებულია დღევანდელი, და არა ისტორიული გაგებით).

დღეს აფხაზური მოსახლეობის უდიდესი ნაწილი ქართული წარმოშობისაა. ესენია საქართველოს ნებისმიერი კუთხის წარმომადგენლები, რომელთაც სხვადასხვა მიზეზის გამო აქ მოუწიათ ცხოვრებამ.

ამ ქართველთა გააფხაზებას, ანუ აფხაზებად ასიმილირებას, ხელი შეუწყო გარკვეულმა პრივილეგიებმაც, რომელთაც აფხაზების მიმართ აწესებდა ხელისუფლება. მაგრამ, რაც განსაკუთრებით საყურადღებოა, გააფხაზების ამ პროცესს მიესალმებოდნენ და ხელს უწყობდნენ თვით ეთნიკური აფხაზები, რადგან ამით თავიანთ დემოგრაფიულ ხვედრით წილს იმაღლებდნენ რეგიონში.

ახლა სომხური პოლიტიკა გავიხსენოთ.

რუსული ცარისტული რეჟიმის ანტიქართული პოლიტიკის წყალობით ქართული სამღვდელოებისაგან დაცლილ ბევრ ქართულ რეგიონში სომეხი გრიგორიანელი მღვდლები ქართველ ბავშვებს არა მარტო გრიგორიანელებად ნათლავდნენ, არამედ, რაც განსაკუთრებით აღსანიშნავია, სომხურ გვარ-სახელს აძლევდნენ, რაშიც აშკარად ჩანს მათი მისწრაფება - ამ გზით ქართული მოსახლეობა სომხურ მოსახლეობად შერაცხულიყო და სომხური ხვედრითი წილი გაზრდილიყო რეგიონში. ასე გაასომხეს მათ უამრავი ქართველი. (საბედნიეროდ, ჩვენი ეროვნული მოღვაწეების ძალისხმევით, ისტორიულ საბუთებზე დაყრდნობით 1980-იანი წლებიდან მოყოლებული 200 ათასამდე ასეთმა “სომეხმა” დაიბრუნა ქართული გვარები, გარკვეული წრეების წინააღმდეგობის მიუხედავად).

ასეთივე ასიმილატორულ პოლიტიკას ეწევა აზერბაიჯანიც.

აზერბაიჯანელებმა საინგილოს ქართული მოსახლეობის საკმაოდ დიდი ნაწილი გაააზერბაიჯანელა. ამ ნაწილს არა მხოლოდ რელიგია შეუცვალეს, არამედ, რაც განსაკუთრებით საგულისხმოა, გვარ-სახელებიც. აქაც აშკარაა მიზანი.

 
ახლა რუსული პოლიტიკის შესახებ.

რუს იმპერიალისტებს ქართველებისათვის სარწმუნოების შეცვლა არ დასჭირვებიათ, მაგრამ ქართველებს აიძულებდნენ რუსული ცხოვრების წესით ეცხოვრათ, რუსულ ენაზე ელაპარაკათ, რუსულ ყაიდაზე გადაეკეთებინათ გვარები. ასე მივიღეთ, მაგალითად, ერისტოვი, ჭავჭავაძევი და ა.შ. ისინი სრულიად გამიზნულად ახორციელებდნენ რუსიფიკაციის პროცესს (თუმცა ბევრს ვერაფერს მიაღწიეს) თვით ბოლო ხანებამდე. (ასევეა ჩრდილოეთ კავკასიაშიც).

როგორც აშკარად ჩანს, სახეზე გვაქვს ჩვენი მეზობლების სრულიად გამიზნული, კარგად გაცნობიერებული და დაგეგმილი ეროვნული პოლიტიკა: დემოგრაფიულ-პოლიტიკურ-ტერიტორიული მდგომარეობის განმტკიცება სხვა ერების (კერძოდ, ჩვენი ერის) ასიმილირების ხარჯზე.

 
ახლა ვნახოთ. როგორ პოლიტიკას ვატარებთ ჩვენ ამ თვალსაზრისით.

სრულიად საწინააღმდეგოს!

ჩვენ არათუ იმას ვცდილობთ, ქართველობა ძალდატანებით მივაღებინოთ ჩვენს ტერიტორიაზე მცხოვრებ არაქართველებს (როგორც ამას ჩვენს მიმართ აკეთებენ), არამედ იმათაც კი სასტიკად ვეწინააღმდეგებით, რომელთაც თავისი ნებით გაუჩნდებათ ამის სურვილი. მეტიც, - რაც მართლაც რომ უკიდურესად გასაოცარია, - ქართველობის დაბრუნებაში ვეწინააღმდეგებით წარმოშობით ქართველებსაც კი! სხვათა მიერ ძალადობრივად ასიმილირებულ ქართველებს!

ამასთან, თითქოს ძალიან ბევრნი ვიყოთ ქართველები, ქართველის სახელსაც კი ვართმევთ სხვა სარწმუნოების ქართველებს: გრიგორიანელ ქართველს “სომეხს” ვეძახით, კათოლიკე ქართველს - “ფრანგს”, მუსულმან ქართველს - “თათარს”, “თურქს” და ა. შ., და ამით ქართველების რაოდენობას ხელოვნურად ვამცირებთ, თუნდაც მხოლოდ პირობითად, საზოგადოების თვალში.

 
აი, ასეთია ჩვენი პოლიტიკა! უკიდურესად მცდარი პოლიტიკა!

არადა, ჩვენი დემოგრაფიული, პოლიტიკური, ტერიტორიული პრობლემების გათვალისწინებით, სწორედ ჩვენ გვმართებდა იმ პოლიტიკის გატარება, რომელსაც ჩვენი მეზობელი ქვეყნები (ჩვენში კი აფხაზები) ჩვენს მიმართ მიმართავენ. (ბუნებრივი მატებითაც თითქმის ყველას ჩამოვრჩებით).

ახლა ზნეობის თვალსაზრისით შევხედოთ ამ მოვლენას. იქნებ ზნეობრივი გამართლება მაინც აქვს ჩვენს პოლიტიკას?

ეთნიკური ჯგუფის ასიმილირების შემთხვევა ორი სახისაა: 1. როცა ეთნიკური ჯგუფი ცხოვრობს თავის ისტორიულ ტერიტორიაზე, მაგრამ შედის სხვა სახელმწიფოს შემადგენლობაში (მაგალითად ტაო-კლარჯეთში და საინგილოში მცხოვრები ქართველები...); 2. როცა ეთნიკური ჯგუფი ცხოვრობს სხვის ისტორიულ ტერიტორიაზე (მაგალითად საქართველოში მცხოვრები სომხები, აზერბაიჯანლები, ოსები... სხვა ქვეყნებში სხვადასხვა მიზეზით მცხოვრები ქართველები).

 
ორივე შემთხვევაში, შეიძლება ითქვას, ასიმილირება არაა მაინც და მაინც ზნეობრივი საქციელი, მაგრამ როგორც ყოველთვის, აქაც სხვადასხვა დონის არაზნეობრიობასთან გვაქვს საქმე.

მაგალითად, სხვა სახელმწიფოს შემადგენლობაში მყოფი, მაგრამ თავის ისტორიულ ტერიტორიაზე მცხოვრები ეთნიკური ჯგუფის ასიმილირება გაცილებით არაზნეობრივი საქციელია, ვიდრე სხვა ქვეყანაში სხვადასხვა მიზეზით მცხოვრები ეთნიკური ჯგუფის ასიმილირება.

 
უფრო რომ დავაკონკრეტოთ სათქმელი, საქართველოს ისტორიულ ტერიტორიებზე - ტაო-კლარჯეთსა და საინგილოში მცხოვრები ქართველების ასიმილირება (ან ასიმილირების მცდელობა) გაცილებით არაზნეობრივი საქციელია, ვიდრე ის, რომ ჩვენ მოგვეხდინა ჩვენს ტერიტორიაზე მცხოვრები, სხვა ქვეყნებიდან მოსული არაქართველების ასიმილირება.

მეტიც, თუკი დავყვებოდით ჩვენს ტერიტორიაზე მცხოვრები არაქართველების უმრავლესობის სურვილს გაქართველების (ქართული გვარების მიცემის) შესახებ, ეს აბსოლუტურად ზნეობრივი საქციელი იქნებოდა. არადა, ასეთი სურვილი გარკვეულ პერიოდში მათ მართლაც ჰქონდათ და როცა ერთეულ შემთხვევებში ასეც ხდებოდა ხოლმე, ეს იწვევდა საზოგადოებრიობის დიდ აღშფოთებას. აი, სწორედ ეს აღშფოთებაა ჩვენი სრულიად არასწორი პოლიტიკის მაჩვენებელი!

მაგრამ ისევ პოლიტიკას დავუბრუნდეთ.

ასიმილირების პოლიტიკური მნიშვნელობა - რეგიონში პოლიტიკური „წონის“ ამაღლება - ძალიან კარგად ესმით იმ ერებს, რომლებიც სხვათა ასიმილაციას, ძალადობრივსაც კი, ხელს უწყობენ.

 
ასიმილირების პოლიტიკური მნიშვნელობა აბსოლუტურად არ გვესმის ჩვენ, ქართველებს, რადგან არათუ ხელს ვუწყობთ სხვა ერების გაქართველებას (ძალადობრივზე ხომ ლაპარაკიც ზედმეტია!), არამედ, ძირითადად, გააფთრებით ვეწინააღმდეგებით ამის ნებაყოფლობით მსურველებსაც კი!

სრულიად ცხადია: საქართველოში მცხოვრები არაქართველების ასიმილირებისათვის ხელი რომ შეგვეწყო (ან თუნდაც ასეთი გააფთრებული წინააღმდეგობა არ გაგვეწია), დღეს, შესაძლოა, ტერიტორიული მთლიანობის პრობლემები აღარ გვქონოდა და ამის პოტენციური საშიშროებაც გამორიცხულიყო მომავალში. ყოველ შემთხვევაში, ეთნიკური ჯგუფები აღარ გახდებოდა რუსეთის საყრდენი ძალა ჩვენი ქვეყნის წინააღმდეგ, რადგან ისინი გაქართველებულები იქნებოდნენ.

ამაზე ლაპარაკი დღეს, რა თქმა უნდა, გვიანია. ამის შანსი პრაქტიკულად უკვე დავკარგეთ. (თუმცა თეორიული შესაძლებლობა, ალბათ, არსებობს).

მაშ, რაღა აზრი აქვს ამაზე საუბარს?

აქვს!

საქმე ისაა, რომ თუკი დავინახავთ, როგორ დაგვაზარალა ჩვენმა მცდარმა პოლიტიკამ ასიმილაციასთან დაკავშირებით ტერიტორიული მთლიანობის საკითხში, იქნებ სამომავლოდ მაინც გავითვალისწინოთ ეს, - იმ პრობლემის გადაწყვეტისას, რომელიც ასევე ასიმილაციას უკავშირდება.

მხედველობაში გვაქვს 1944 წელს საქართველოდან გასახლებული მაჰმადიანი მოსახლეობის პრობლემა.

. . .

ჩვენს საზოგადოებაში მაჰმადიანი მესხების გამო, სამწუხაროდ, მძაფრი დაპირისპირება არსებობს. ეს დაპირისპირება რომ გამოირიცხოს, ან თუნდაც შემცირდეს, აუცილებელია საერთო შეხების წერტილის, საერთო ნიადაგის გამონახვა, რაც, ალბათ, შესაძლებელია.
რა შეიძლება გამოგვადგეს საერთო ნიადაგად?

ისევ დავუბრუნდეთ ასიმილაციის პრობლემას.

როგორც ზემოთ აღვნიშნეთ, ამ მოვლენისადმი ჩვენ და ჩვენს მეზობლებს სრულიად განსხვავებული პოლიტიკა გვაქვს.

ორივე პოლიტიკა - ჩვენი მეზობლებისაც და ჩვენიც - არაბუნებრივია, მეტიც - არაზნეობრივია.

არაბუნებრივი და არაზნეობრივია ის, რომ ერმა თავისი დემოგრაფიულ-პოლიტიკურ-ტერიტორიული მდგომარეობა გაიუმჯობესოს სხვა ერების ძალადობრივი ასიმილირების ხარჯზე (ჩვენი მეზობლების პოლიტიკა).

 
არაბუნებრივი და არაზნეობრივია ისიც, რომ ერმა თავისი დემოგრაფიულ-პოლიტიკურ-ტერიტორიული მდგომარეობის გაუმჯობესებაზე უარი თქვას სხვა ერების მიერ ძალადობით ასიმილირებული საკუთარი ხალხის უ კ უ ა ს ი მ ი ლ ი რ ე ბ ი ს ხარჯზე! (ჩვენი პოლიტიკა).

სრულიად ბუნებრივია ის, რომ ყოველმა ერმა თავისი დაკარგული შვილები, სხვადასხვა მიზეზით სხვათა მიერ ასიმილირებულები, თავისი სისხლი და ხორცი, თავისი ჯიში - დაიბრუნოს თავის წიაღში, მოახდინოს მათი უ კ უ ა ს ი მ ი ლ ი რ ე ბ ა.

 
უკუასიმილირება - სხვათა მიერ ძალადობრივად ასიმილირებული მოსახლეობის ბუნებრივ, საკუთარ ეროვნულ მდგომარეობაში დაბრუნებაა.

განა შეიძლება, გონიერი ადამიანი ამის წინააღმდეგი იყოს?

სხვათა მიერ ასიმილირებული ქართველების უკუასიმილირება წარმოადგენს ჭეშმარიტად მაღალზნეობრივ მეთოდს ჩვენი დემოგრაფიულ-პოლიტიკურ-ტერიტორიული მდგომარეობის განსამტკიცებლად, განსხვავებით სხვათა ასიმილირებისა, რასაც ამავე პოლიტიკური მიზნით მიმართავენ ჩვენი მეზობელი ქვეყნები.

ვფიქრობ, სწორედ ეს მაღალზნეობრივი მეთოდი - უკუასიმილირება - შეიძლება გამოდგეს იმ საერთო ნიადაგად, რომლის საფუძველზეც მესხეთიდან გასახლებული მაჰმადიანი ქართველების მიმართ ჩვენი დამოკიდებულება უნდა ჩამოვაყალიბოთ.

 
ცხადია, უკუასიმილირება შეეხებათ მხოლოდ იმ მაჰმადიან მესხებს, რომლებსაც დაკარგული აქვთ ქართული ცნობიერება და თურქობენ, ხოლო იმათ, რომელთაც შენარჩუნებულუი აქვთ ქართული ცნობიერება, უკუასიმილირება შეეხებათ მხოლოდ ფორმალურად - გვარებისა და ეროვნების აღდგენის თვალსაზრისით.

თუკი უკუასიმიმილირების დიდი სიკეთის გაცნობიერების საფუძველზე ჩამოვაყალიბებთ ჩვენს დამოკიდებულებას მაჰმადიან მესხთა მიმართ, ეს აუცილებლად იქცევა იმ კეთილსასურველ ფონად, რაც საშუალებას მოგვცემს მათი ჩამოსახლების რთული და მტკივნეული, მაგრამ გარდაუვალი პროცესი ჩვენი ჭეშმარიტი ეროვნული ინტერესების შესაბამის მოვლენად ვაქციოთ.

საგანგებოდ უნდა აღვნიშნოთ, რომ უკუასიმილირების მაღალზნეობრივი მეთოდი ზედმიწევნით შეესაბამება მაცხოვრის სიტყვებს:

“როგორ გგონიათ, კაცს რომ ასი ცხვარი ჰყავდეს და ერთი მათგანი დაეკარგოს, განა არ მიატოვებს მთაში ოთხმოცხდაცხრამეტს, და არ წავა დაკარგულის საძებნად?
და თუ მოხდა ისე, რომ იპოვა, ჭეშმარიტად გეუბნებით თქვენ, მას უფრო მეტად შეჰხარის, ვიდრე იმ ოთხმოცდაცხრამეტს, რომლებიც არ დაჰკარგვია.” (მათე, 18, 12-13).

 
რა დასკვნა შეიძლება გამოვიტანოთ ყოველივე ზემოთქმულიდან?

როგორც აღვნიშნეთ, ქართული პოლიტიკური თუ საზოგადოებრივი აზრი ასიმილაციის შესახებ ტერიტორიული მთლიანობის საკითხში უაღრესად მცდარია.

როგორ შეიძლება ის სწორი იყოს მეორე საკითხში - მაჰმადიანი მესხების საკითხში?
როგორც ვთქვით, ტერიტორიული მთლიანობის საკითხში ასიმილაციის გამოყენების შანსი, სამწუხაროდ, პრაქტიკულად უკვე დავკარგეთ.

 
მაგრამ მაჰმადიანი მესხების პრობლემის მოგვარების თვალსაზრისით ასიმილაციის გამოყენების შანსი, საბედნიეროდ, ჯერ კიდევ გვაქვს. ეს არის გათურქებული მაჰმადიანი მესხების ქართველებად ასიმილირება, ანუ მათი უ კ უ ა ს ი მ ი ლ ი რ ე ბ ა.

რაც შეეხება ქართველობა-შენარჩუნებულ მაჰმადიან მესხებს, მათ, ცხადია, ეს პროცესი არ სჭირდებათ.

სამწუხაროდ, ქართული პოლიტიკური თუ საზოგადოებრივი აზრი ძირითადად ქართველობა-შენარჩუნებულ მაჰმადიან მესხებსაც "თურქებს" უწოდებს და მშობლიურ ქართულ წიაღში მათ დაბრუნებაზე უარს ამბობს.

ამაზე მეტი არასწორი პოლიტიკა კი ყოვლად წარმოუდგენელია!

 
დროა, შეცდომებზე ვისწავლოთ!

ტერიტორიული მთლიანობის პრობლემა ხომ "ბრწყინვალედ" გვაქვს მოგვარებული!
ასევე “ბრწყინვალედ” მოვაგვარებთ მაჰმადიანი მესხების პრობლემასაც, თუ დროულად არ გამოვფხიზლდებით და გავაგრძელებთ უკიდურესად არასწორ პოლიტიკას ასიმილაციის საკითხში, ანუ არ გამოვიყენებთ უ კ უ ა ს ი მ ი ლ ი რ ე ბ ი ს მაღალზნეობრივსა და უაღრესად სწორ პოლიტიკურ მეთოდს.

არადა, მაჰმადიანი მესხების პრობლემის მოგვარება, ადრე თუ გვიან, აუცილებლად მოგვიწევს...


2006

”ხელისუფლება როგორც ომს, ისე აწარმოებს პროპაგანდას” (გამოხმაურება გულბაათ რცხილაძის ინტერვიუზე ბიძინა ივანიშვილის დამოკიდებულების შესახებ მასმედიის ობიექტურობის თემისადმი)

ევრაზიის ინსტიტუტის ხელმძღვანელი გულბაათ რცხილაძე გაზ. ”ახალი თაობისათვის” მიცემულ ინტერვიუში ამბობს:
”მინდა, ივანიშვილის 7 ოქტომბრის განცხადების იმ ნაწილს შევეხო, რომელმაც ვნებათაღელვა „მაესტროს“ და „კავკასიის“ მფლობელებსა და ჟურნალისტებში გამოიწვია. ბევრს არ მოეწონა ის ტონი და არც შინაარსი, რომლითაც ბატონმა ბიძინამ მათ მიმართა. მაგრამ ცოტა მეტი დაკვირვებაა საჭირო, რა დგას ამ სიტყვების მიღმა, რა იკითხება სტრიქონებს შორის. საერთოდ, ნებისმიერ დამწყებ პოლიტიკოსს თუ პოლიტიკაში მოსვლის მსურველს პროფესიონალები უპირველეს ყოვლისა მასმედიასთან, ჟურნალისტებთან კარგი ურთიერთობების დამყარებას ურჩევენ. უაღრესად წამგებიანია მასმედიასთან პოლიტიკოსის დაპირისპირება ამ პოლიტიკოსისთვის. ქართულ რეალობაში ამან გამოიწვია ის, რომ ხშირ შემთხვევაში პოლიტიკოსები ჟურნალისტებს ემლიქვნელებიან, ქათინაურებს ეუბნებიან, ლამის ფამილარული საუბარი მიდის პირდაპირ ეთერში… ამ ფონზე მე, და ვფიქრობ, ხალხის დიდ ნაწილს, მოეწონა კიდეც ივანიშვილის განსხვავებული მიდგომა. არ იქნება სწორი, თუ ჟურნალისტები ახლა „ჟურნალისტური სოლიდარობის“ გამოცხადებაზე დახარჯავთ დროს და ენერგიას. არ ჩანს ივანიშვილი ის პიროვნება, ვინც თავისუფალი აზრის ჩახშობას აპირებს. მწარე სიტყვები კი, კეთილი ინებონ და, ჟურნალისტებმაც მოისმინონ თავიანთი მისამართით. აღიქვან ეს კრიტიკად და არა „კახპასთან ლაპარაკად“. კახპებად ისინი ხელისუფლებამ აქცია, როდესაც დაარბია და შემდეგ უკანონოდ გაასხვისა „იმედი“, დააშინა და მოქრთამა მისი ჟურნალისტები, ნაციონალურ არხებზე ტოტალური კონტროლი დაამყარა და იქაურ ჟურნალისტებს ისე „ამღერებს“, როგორც მოესურვება. „კახპად“ იქცა ყველა ის მედიასაშუალება, რომელსაც აგვისტოს ომის დროს კი არა, ომიდან კარგა ხნის შემდეგაც სიმართლის თქმისა შეეშინდა…
ახლა მივუბრუნდეთ „მაესტროს“ და „კავკასიას“. ამ არხების ხელმძღვანელები აცხადებენ, რომ ისინი არ არიან „ოპოზიციური არხები“. ივანიშვილის განცხადებაში სწორედ ასეთი ფორმულირება იყო. კეთილი და პატიოსანი, ფორმალურად „მაესტრო“ და „კავკასია“ მართლები არიან, ტელევიზია არ შეიძლება იყოს სახელისუფლებო და ოპოზიციური, ტელევიზია ობიექტური უნდა იყოს. მაგრამ არ შეიძლება ამ კონტექსტში სიტყვა „ოპოზიციურის“ აღქმა, როგორც არაობიექტურობის მოთხოვნისა. „ოპოზიციური“ ამ შემთხვევაში არ ნიშნავს „პარტიულს“, „ოპოზიციური ტელევიზია“ კი – პარტიების სამსახურში დგომას. საქართველოში დღეს ისეთი ვითარებაა, რომ ხელისუფლება ფლობს პროპაგანდის მძლავრ საშუალებებს – ძირითად ტელეარხებს. დააკვირდით იქ მომუშავე ჟურნალისტებს. ისინი საკუთარ თავს განიხილავენ, როგორც გარკვეული პოლიტიკური სისტემის ნაწილს, პოლიტიკური პროცესის განმახორციელებელ რაღაც რგოლს. ისინი მომართულნი არიან ჯარისკაცებივით, მათში დევს ფანატიზმის არც თუ მცირე დოზა. ისინი, რა თქმა უნდა, ფულის სანაცვლოდ, მაგრამ ამავე დროს იდეურად ემსახურებიან რეჟიმს.
ამისთანა პროპაგანდისტულ მანქანას ვერ დაუპირისპირებ ბოლომდე ობიექტურ, უფრო ზუსტად ვთქვათ – არატენდენციურ ტელევიზიას. მე მგონი, „მაესტროს“ და „კავკასიის“ ხელმძღვანელებს ლატენტურად უფრო „იმედის“ დარბევის ფაქტი აშინებთ, მათ მეხსიერებაში ეს დევს და ამიტომაც გაურბიან ოპოზიციონერობას და აქცენტს „ობიექტურობაზე“ აკეთებენ. არადა, მათ უნდა ესმოდეთ, რომ ქვეყანაში ხელისუფლება როგორც ომს, ისე აწარმოებს პროპაგანდას, ასეთ ვითარებაში კი ტენდენციურობის გარეშე წინააღმდეგობა არ გამოვა. უფრო გარკვევით: ობიექტურობა კი, მისაღებია, მაგრამ საჭიროა ტენდენციურობაც. ეს ერთმანეთს არ გამორიცხავს. დავუშვათ, მოხდა რაღაც ფაქტი, ხელისუფლებისთვის მომგებიანი. ამ ფაქტს არ მალავ, მაგრამ არ აშუქებ ფართო მასშტაბით, ნაკლებად იწვევ ხელისუფლების წარმომადგენლებს სტუდიაში… არ არის ეს არაობიექტურობა, მაგრამ არის ტენდენციურობა, ანუ რაღაც ტენდენციას ასახავს, ტყუილის თქმისა და ფაქტების დამალვის გარეშე. სახელისუფლებო არხები ამაზე ბევრად შორს მიდიან ხოლმე, მოგეხსენებათ, ავრცელებენ სიცრუეს, ჭორებს, ცალკეული პიროვნებების მიმართ აგორებენ შავ პიარს და კიდევ სხვა სიბინძურეებს სჩადიან. ხალხი კი ხვდება ამას, მაგრამ ეს იმდენად ტოტალურად და დამთრგუნველად კეთდება, რომ თავის ეფექტს მაინც ახდენს. ხალხი ითრგუნება და ორიენტირებს კარგავს, მათი შემხედვარე.
მცირებიუჯეტიანი, ვიზუალურად ნაკლებად მიმზიდველი და თან პოლიტიკურად „რბილი“ ტელევიზიები, „ობიექტურობაზე“ მომართულნი, ვერ ანეიტრალებენ ამ ვითარებას.”
ვფიქრობ, ძალიან სწორი ანალიზი და ძალიან დროულად ნათქვამი სიტყვაა, მით უმეტეს, რომ ”ხელისუფლება როგორც ომს, ისე აწარმოებს პროპაგანდას” და მისთვის ოპოზიცია საზოგადოების განვითარების აუცილებელ ელემენტს კი არ წარმოადგენს, არამედ თავის მოსისხლე მტერს.
ასე რომ, ოპოზიციას საქმე აქვს არა კეთილშობილ, პოლიტიკურ ”ომში” საომარი ზნეობის დამცველ ძალასთან, არამედ ყველაფრის მკადრებელ, უსამართლო, ყოველგვარი იარაღით აღჭურვილ მტერთან. ამ პირობებში ჟურნალისტების ობიექტურობა - ოპოზიციის ობიექტური ლანძღვა, რაც ხალხში კიდევ უფრო ზრდის ნიჰილიზმსა და აპათიას - იმავე ობიექტურობის წინააღმდეგაა მიმართული, რადგან გამარჯვებული უზნეო ხელისუფლება სწორედ ობიექტურობას ამარცხებს და ასამარებს.
ამასთან დაკავშირებით მინდა შეგთავაზოთ ერთი ნაწყვეტი ჩემი გამოუქვეყნებელი წიგნიდან ”ვეფხიტყაოსანი შენთან ერთად”, რომელიც, მართალია, თემას პირდაპირ არ ეხება, მაგრამ ანალოგიისათვის ნამდვილად გამოდგება:

”ქაჯეთის ციხის ასაღებად საბრძოლო გეგმის განხილვა უმნიშვნელოვანესი მომენტია პოემისა, რადგან პოემის გმირები მთავარი მიზნის – ნესტანის ქაჯთაგან გამოხსნის ამოცანის წინაშე დგანან. ეს სამკვდრო-სასიცოცხლო მნიშვნელობის ამოცანაა პოემის გმირებისათვის. ამ დროს მაქსიმალურად უნდა გამოვლინდეს მათი საბრძოლო და ინტელექტუალური ღირსებანი. და თუ ჩვენ პოემაში ვხედავთ მხატვრულად გარდასახულ საქართველოს ისტორიულ ყოფიერებას, აუცილებელია ეს მომენტიც ამ თვალსაზრისით გავიაზროთ, ე.ი. უნდა დავაკვირდეთ პოემის გმირების (ანუ ქართველი ადამიანების, ქართველი მებრძოლების) ხასიათის გამოვლინებებს მის წინაშე მდგარი სამკვდრო-სასიცოცხლო მნიშვნელობის ამოცანის გადაჭრისას.
როგორც ქვემოთ ვნახავთ, პოემის ამ მომენტშიც ვლინდება ქართველი ადამიანის ის ხასიათი, რომელმაც ძალიან დიდი როლი შეასრულა საქართველოს ისტორიაში და, გარკვეულწილად, საქართველოს ბედიც განსაზღვრა.
მაშ, ჯერ გავეცნოთ, რა გეგმას სთავაზობს ფრიდონი თავის მეგობრებს ქაჯეთის ციხის ასაღებად.
ფრიდონის თქმით, იგი უცდომელ გეგმას სთავაზობს თავის მეგობრებს. ჩვენ ცოტანი ვართო, ამბობს იგი, ქალაქის აღებას კი დიდი ძალები სჭირდება, პირისპირ ომში ვერაფერს გავხდებით, ხოლო თუ კარს დაგვიხშავენ, ათას წელსაც ვერ შევუვალთ. ამიტომ ასეთ ხერხს მივმართოთ: ყმაწვილობაში ჯამბაზობაში მწრთვნიდნენ, თვალის უსწრაფესად გავდიოდი თოკზე. მოდით, ერთ ბურჯზე თოკი შევტყორცნოთ და გამოვაბათ, მე მასზე ისე გავირბენ, როგორც მინდორზე, შიგ შევალ და იქ ყველას დავხოცავ, შემდეგ კარებს გავაღებ და თქვენც იქით წამოდით, სადაც ბრძოლის ხმა შემოგესმებათო.
ავთანდილ უთხრა: „ჰე ფრიდონ, მოყვასნი ვერ გიჩივიან:
ლომთა მკლავთაგან იმედი გაქვს, არა წყლულნი გტკივიან;
სთათბირობ ძნელსა თათბირსა, მტერნი ივაგლახ-ივიან,
მაგრა თუ გესმის, გუშაგნი რა ახლო-ახლო ყივიან!“
თოკზე გასვლის დროს შენი აბჯრის ხმას გაიგონებენო, ეუბნება ავთანდილი, თოკს გადაჰკვეთენ და ვერაფერს მიაღწევ, ეგ გეგმა არ ვარგაო. ჩემი გეგმა კი ასეთია: თქვენ მოფარებულ ადგილას დაიმალეთ, მე კი ვაჭრულად შევიმოსები, ერთ ჯორზე იარაღს გადავკიდებ, ისინი ვაჭრებს თავისუფლად უშვებენ, მაგრამ სამივე ვერ შევალთ, რამეს იეჭვებენ, მე მარტო შევალ, იქ ფარულად ჩავიცვამ აბჯარს და შიგ სისხლის რუებს დავაყენებ, თქვენ კი გარედან შეუტიეთ კარებს, რომელთა კლიტეებს მე დავლეწავ და გავაღებო.
ტარიელმა მეგობრებს უთხრა: მე ვიცი, რომ გმირთაგმირები ხართ, თქვენი გეგმები თქვენსავე ძალგულოვნებას შეეფერება, ვიცი, რომ ფიცხელი ბრძოლა გწადიათ, მაგრამ ჩემს მდგომარეობაშიც შედით: თქვენი ბრძოლის ხმაზე ჩემმა მიჯნურმა რომ გადმოიხედოს და მე ვერ დამინახოს, ეს ხომ ჩემი დიდი სირცხვილი იქნებაო.
„მაგრა იყვენით ჩემთვისცა საქმისა რასმე რჩევითა,
ხმა ესმას ჩემსა ხელ-მქმნელსა, ზედა გარდმოდგეს მზე ვითა?
თქვენ გქონდეთ ომი ფიცხელი, უომრად მნახოს მე ვითა?
ესე მე დამსვრის, ნუ უბნობთ სიტყვითა თქვენ სათნევითა.“
ამას სჯობს, გავინაწილოთ ას-ასი კაცი და გამთენიისას ერთდროულად შევუტიოთ, მათ ვემცრობით და შეგვებრძოლებიან, ჩვენ კი ჩვენი ხრმალის სიძლიერე ვანახოთ. ერთ-ერთი შევაღწევთ, დანარჩენები კი გარედან ვიბრძოლებთო.
ტარიელს ყველა დაეთანხმა. გაიყვეს ას-ასი მეომარი და საბრძოლველად მოემზადნენ...

...რამდენადაც „ვეფხისტყაოსანში“ საქართველოა „შეფარვით“ ასახული, ხოლო მისი გმირები ასევე „შეფარვით“ ქართველები არიან, ამიტომ ქაჯეთის ციხის აღებისათვის ჩვენი გმირების გეგმაშიც ქართული ხასიათი, ქართული საბრძოლო ეთიკა უნდა იყოს გამოხატული, რაც კარგად შენიშნა რუსთველოლოგმა გიორგი მჭედლიშვილმა.
როგორც ზემოთ ვნახეთ, ტარიელმა ფრიდონისა და ავთანდილის გეგმები დაიწუნა იმ მოტივით, რომ ბრძოლის დაწყებისთანავე ის ბრძოლაში არ იქნებოდა ჩაბმული, და ნესტანს იგი უომრად რომ დაენახა, ამით მის თვალში ჩრდილი მიადგებოდა. „თქვენ გქონდეს ომი ფიცხელი, უომრად მნახოს მე ვითა? ესე მე დამსვრის, ნუ უბნობთ სიტყვითა თქვენ სათნევითა“. ტარიელის ეს მოტივი ყველასთვის მისაღები აღმოჩნდა, რადგან საქმე ეხებოდა ტარიელის თავმოყვარეობას, მიჯნურის წინაშე შეურცხვენლობას.
ქაჯეთის ციხის აღების ეპიზოდი რეალურ ცხოვრებაში რომ წარმოვიდგინოთ, ტარიელის გეგმის თანახმად შეიძლება დამარცხებულიყვნენ კიდეც ჩვენი გმირები, რადგან პირდაპირი იერიში უნდა მიეტანათ ციხეზე. საქმე მხატვრულ ნაწარმოებთან გვაქვს და, რა თქმა უნდა, ჩვენმა გმირებმა გაიმარჯვეს, მაგრამ რუსთველი რეალისტი პოეტია და ამიტომაცაა, რომ ჩვენმა გმირებმა ძალზე დიდი დანაკლისი განიცადეს, რაც საგანგებოდ აღნიშნეს კიდეც, – მათ სამასი მეომრადან მხოლოდ ას სამოცი შემორჩათ.
როგორც ვხედავთ, ტარიელის გეგმა განსაზღვრა მორალის, სახელის, თავმოყვარეობიs ფაქტორმა და არა გამარჯვებისათვის საჭირო ხერხების გამოყენების აუცილებლობამ.
როგორც რუსთველოლოგი გიორგი მჭედლიშვილი აღნიშნავს, ასეთი მოტივირება იმდროინდელი საქართველოს საბრძოლო პრაქტიკაშიც იყო დამკვიდრებული, რაც აშკარად გამოვლინდა უკიდურესი ძნელბედობის ჟამს, მონღოლთა ლაშქრობების ხანაში.
მონღოლების წარმატებული ლაშქრობები ქვეყნების დასაპყრობლად მრავალმა ფაქტორმა განაპირობა, მათ შორის ბრძოლის გარკვეულმა ხერხებმა, კერძოდ ხაფანგში მტრის შეტყუების მეთოდმა თვალთმაქცური უკანდახევის გზით. ამ მეთოდით დაუმარცხებიათ მათ ლაშა გიორგის ლაშქარიც. მაგრამ, მიუხედავად ამისა, ეს ხერხი ქართველებისათვის მაინც მიუღებელი აღმოჩენილა, რადგან იგი ეწინააღმდეგებოდა ქართველი ადამიანის რაინდულ ხასიათს.
ამ თვალსაზრისით განსაკუთრებით საყურადღებოა ერთი ისტორიული ეპიზოდი.
როდესაც საქართველოში მონღოლები გაბატონდნენ, ისინი ქართველ მეფეებს აიძულებდნენ მათ ლაშქრობებში ჯარით მიეღოთ მონაწილეობა და მონღოლთა სარდლობას დაქვემდებარებოდნენ.
ერთ-ერთ ბრძოლაში ნოინის განკარგულებით ქართველებს მონღოლებთან ერთად უკან უნდა დაეხიათ, მაგრამ ქარTველთა მეფეს განუცხადებია – ჩვენ, ქართველებს, წესად არა გვაქვს, ჩვენსკენ მომავალი მტერი ვიხილოთ და ზურგი შევაქციოთ, თუნდაც სიკვდილი მოგველოდესო. მონღოლებს გაჰკვირებიათ ასეთი პასუხი, გამწყრალან და მეფისთვის უთქვამთ – რას სჩადიხართ, როგორ ბედავთ აბაღას გარეშე მტერთან შებმასო; თქვენ, ქართველები, უმეცარნი ხართ და არ იცით ბრძოლის ხერხებიო.
მონღოლებს ჯერ უთხოვიათ ქართველებისათვის, შემდეგ დამუქრებიან, მაგრამ ისინი მაინც მტრის მრავალრიცხოვანი ლაშქრის დასახვედრად დაწყობილან. მონღოლებს ქართველების თვითნებობა აბაღა ყაენისათვის უცნობებიათ. აბაღა ყაენი სასწრაფოდ გამომართულა ბრძოლის ველისაკენ და ქართველთა მეფისათვის საყვედური უთქვამს: მე ვიცი, რომ ქართველები მხნე და შმაგი მებრძოლები ხართ, მაგრამ ასეთი რამ რომელიმე ნოინს რომ ჩაედინა, სიკვდილით დავსჯიდი, მაგრამ არ გადანაშაულებთ, რადგან არ იცით ჩვენი წესები; ახლა იქ დადექით, სადაც გიბრძანებთო. ამის პასუხად „მეფე გარდახდა ცხენისაგან, თაყუანისცა და ჰრქუა: დიდო ყაენო! არა არს ჩუეულება ქართველისა, რაითა მტერი იხილოს და ზურგი შემოაქციოსო“.
როგორც ვხედავთ, ქართველ მეფესაც ამ ისტორიულ ეპიზოდში, და ტარიელსაც პოემის მიხედვით, თავმოყვარეობის დაცვა უფრო მნიშვნელოვნად მიაჩნიათ, ვიდრე გამარჯვების მიზნით ბრძოლის არარაინდული, მაგრამ უფრო ეფექტური ხერხების გამოყენება.
ქართველების მიერ ბრძოლის დროს რაინდული წესების ასეთი თავგამოდებული დაცვა რომ არა, როგორც გიორგი მჭედლიშვილი აღნიშნავს, შესაძლოა, საქართველოს ისტორიის განვითარებაც ნაკლებ კატასტროფულად წარმართულიყო.”

და ბოლოს, კიდევ ერთხელ გაგახსენებთ გულბაათ რცხილაძის ძალიან სწორ ფრაზას: ”ხელისუფლება როგორც ომს, ისე აწარმოებს პროპაგანდას”...

რა სარგებლობას მოიტანს არჩევნებში მონაწილეობის სავალდებულობა?

ეს სათაური, ალბათ, ბევრს გაახსენებს ცნობილ ეპიზოდს ნანა მჭედლიძის ფილმიდან ”იმერული ესკიზები”.

მასწავლებლის კითხვაზე, ბავშვებო, აბა კიდევ რა სარგებლობა მოაქვს მამალსო, ალბათ ყველას ახსოვს ერთი ჩამორჩენილი მოწაფის პასუხიც.

მაგრამ ხუმრობა იქით იყოს! სახუმაროდ ნამდვილად არა გვაქვს საქმე, - ჩვენი ხელისუფლება ლამის ყოველდღიურად იმდენ ახალ-ახალ სისაძაგლეებს, დანაშაულებს და სიგიჟეებს სჩადის, რომ, თუ ასე გაგრძელდა, რაც უნდა კ ა რ გ ი ოპოზიცია გამოჩნდეს პოლიტიკურ ასპარეზზე და ხელისუფლებაშიც მოვიდეს, ისიც ვეღარაფერს გახდება ქვეყნის გადასარჩენად და ასაღორძინებლად.

დრო არ ითმენს. შეიძლება ითქვას, რომ საქართველო ცაიტნოტშია!

არჩევნების გზით დღევანდელი ხელისუფლების შეცვლის თუნდაც იოტისოდენა იმედს საბოლოოდ დაუსვა წერტილი ნაციონალების მიერ პარლამენტში ”განსახილველად” ახალი საარჩევნო კოდექსის შეტანამ. თუ რა მზაკვრული სიახლეებია ამ ახალ კოდექსში, ამაზე სპეციალისტებმა უკვე იმსჯელეს და ამიტომ ამაზე აღარ შევჩერდები. ხოლო როგორი ”განხილვა” ჩატარდება პარლამენტში, ეს ყველამ კარგად ვიცით!

არც ე.წ. ”რევოლუციური” გზაა პერსპექტიული, თუ გავითვალისწინებთ იმას, რომ სააკაშვილის ხელისუფლება ძალაუფლების შესანარჩუნებლად საკუთარი მოქალაქეების სისხლისღვრასაც არ ერიდება, იმ მოქალაქეებისა, რომლებიც ამ ყოვლად უგუნური და დამნაშავე ხელისუფლების შესაცვლელად ცარიელი ხელებით (თუნდაც ჯოხებითა და ”რაგატკებით”) იბრძვიან.

გამოდის, რომ ხელისუფლების შეცვლის ორივე გზა უვარგისია.

მაგრამ არსებობს გამოსავალი. ეს ისევ არჩევნების გზაა, ოღონდ ერთი პირობით: არჩევნებში მთელმა მოსახლეობამ უნდა მიიღოს მონაწილეობა.

ალბათ ყველას კარგად ახსოვს, ბოლო არჩევნების დროს ოპოზიციური პარტიები თუ როგორ მოუწოდებდნენ (ლამის ერთხმად) ამომრჩევლებს, მაქსიმალურად გამოსულიყვნენ არჩევნებზე და თუნდაც ყველა პარტია გადაეხაზათ, რათა ხელისუფლებას გაყალბების შესაძლებლობა არ მისცემოდა, ან მინიმუმამდე შემცირებოდა.

ამ ხვეწნა-მუდარამ და ოქროპირობამ არ გაჭრა - პირიქით მოხდა, - ოპოზიციისადმი უნდობლობის თუ სხვა რამ მიზეზების გამო არჩევნებზე გამოცხადდა ოპოზიციურად განწყობილი ამომრჩევლის მხოლოდ მცირე (მგონი 15%-მდე) ნაწილი, ხოლო ხელისუფლებამ თავისი მომხრე მოსახლეობის (25-30%) მ ა ქ ს ი მ ა ლ უ რ ი მობილიზება მოახდინა ე.წ. ”კოორდინატორი ქალების” დახმარებით, რის შედეგადაც თავისი მომხრე 25-30% გადააქცია ლამის 80%-ად, რის საფუძველზეც დემაგოგიური მტკიცების საშუალებაც მიეცა - მოსახლეობის 80% გვიჭერს მხარსო. (ეს დაადასტურა თელავში ახლახან ჩატარებულმა შუალედურმა არჩევნებმაც, სადაც ნაციონალებმა ზუსტად იმავე ”მეთოდით” გაიმარჯვეს, რაგორც თვითმმართველობის არჩევნების დროს).

ცხადია, ყველას კარგად ესმის, რომ ამომრჩევლის არჩევნებზე მაქსიმალურად გამოცხადება, ერთის მხრივ, მოსახლეობის განწყობილების რეალურ სურათს გვიჩვენებს, ხოლო მეორეს მხრივ, გაყალბების საწინააღმდეგო ყველაზე ეფექტური საშუალება და, შესაბამისად, გამარჯვების რეალური შანსის მომცემია.

მაგრამ, დღევანდელი რეალობის გათვალისწინებით, არჩევნებზე ხალხს მასობრივად ამჯერადაც ვერავინ გამოიყვანს, რაც არ უნდა ქადაგად დავარდნენ და ხვეწნა-მუდარა გააჩაღონ თუნდაც ყველა ტელეარხით. (ამას ოპოზიციაზე ვამბობ, თორემ ხელისუფლება თავისი მომხრეების მაქსიმალურად გამოყვანას დაშინებითა და შანტაჟითაც ადვილად ახერხებს კოორდინატორი ქალების არმიის დახმარებით).

არჩევნებზე მოსახლეობის მაქსიმალურად გამოცხადება მხოლოდ და მხოლოდ ერთი გზითაა შესაძლებელი - არჩევნებში მონაწილეობის სავალდებულობით.

ეს იდეა ლეიბორისტებსა და მწვანეებს ეკუთვნის და სრულიად გაუგებარია, ჩვენი დანარჩენი ოპოზიციონერები რატომ არ აქცევენ ჯეროვან ყურადღებას ამ ძალიან საინტერესო (უფრო სწორად, აქამდე გამოთქმულთაგან ყველაზე საინტერესო და ეფექტის მომცემ) წინადადებას.

ვფიქრობ, სრულიად ზედმეტია იმის დასაბუთება, თუ რაოდენ დიდია არჩევნებზე ხალხის მაქსიმალურად გამოსვლის მნიშვნელობა. მე მხოლოდ იმ არგუმენტებს შევეხები, რომლებიც ამ წინადადების საწინააღმდეგოდ იქნა გამოთქმული, ან შესაძლოა, გამოითქვას.

1. არჩევნებში მონაწილეობის სავალდებულობა არადემოკრატიული და ადამიანის უფლებების დარღვევა იქნებაო.

რა შეიძლება ითქვას ამ არგუმენტის შესახებ?

ცხადია, ეს ადამიანის უფლებებს გარკვეულად შეზღუდავს, მაგრამ ჩვენ ხომ ისეთ ქვეყანაში ვცხოვრობთ, სადაც ადამიანის უფლებები ყოველთვის და ყველა სფეროში ირღვევა, ეს კონკრეტული ”დარღვევა” კი (თუ ის მართლა დარღვევაა), სხვა დარღვევებისაგან იმით განსხვავდება, რომ ის აუცილებლად კარგ შედეგს მოიტანს.

მეორეც, თუ ფორმალურად მივუდგებით, ეს შეიძლება მართლა დარღვევა იყოს, მაგრამ თავისი არსით, თავისი შედეგით, სრულიად ზნეობრივი და სწორია. ლოგიკურად სრულიად გამართლებულია, რომ ქვეყნის ყველა მცხოვრებს ვალდებულება დაეკისროს, გამოიყენოს თავისი უფლება ხელისუფლების ასარჩევად.

თანაც სავალდებულო ამ ქვეყანაში უამრავი რამაა, იმ ყბადაღებული ”ერთიანი ქვითარის” ჩათვლით. არჩევნებში მონაწილეობის სავალდებულობის შემოღება კი (თუნდაც მხოლოდ ამ ეტაპზე) ლოგიკურადაც და ზნეობრივადაც სრულიად სწორი და გამართლებული იქნება.

საერთოდაც, ადამიანები სრულიად ჩამოყალიბებულ დემოკრატიულ ქვეყნებშიც კი ათასგვარი კანონებით არიან რეგლამენტირებულები და შეზღუდულები (გადასახადების გადახდა, ზოგადად - კანონმორჩილება, სხვადასხვა აკრძალვები და შეზღუდვები, მაგალითად, სასჯელი რასისტული გამონათქვამებისათვის და სხვა). თუ, მაგალითად, გადასახადის გადახდის სავალდებულობა არ ეწინააღმდეგება დემოკრატიულ პრინციპებს, არჩევნებში მონაწილეობის სავალდებულობა რატომ უნდა ჩაითვალოს არადემოკრატიულად? ბოლოს და ბოლოს, ხომ ფაქტია, რომ ამომრჩეველი ირჩევს ხელისუფლებას, რომელმაც სწორედ ამომრჩეველთა გადასახადებისაგან შემდგარი ბიუჯეტი უნდა გადაანაწილოს ქვეყნის სამართავად.
აქედან გამომდინარე, არჩევნებში მონაწილეობის სავალდებულობა ადამიანის უფლებების დარღვევა კი არა, პირიქით - ამ უფლებების რეალიზების ძალიან სწორი და ლოგიკური საშუალებაა!

ისიც გასათვალისწინებელია, რომ ხელისუფლებას, რომელიც ამტკიცებს, რომ მოსახლეობის უმრავლესობა თითქოსდა მას უჭერს მხარს, ძალიან გაუჭირდება ამ წინადადებაზე არგუმენტირებული უარის თქმა!

2. ზოგის აზრით, ხელისუფლება ისედაც ჯარიმებზეა გადასული და ამას თავის სასარგებლოდ გამოიყენებს და კიდევ ერთ ახალ ჯარიმას დაუწესებს ხალხსო.

რაც შეეხება ამ არგუმენტს, ხელისუფლებას იმდენად არ აწყობს არჩევნებზე ხალხის მასობრივი გამოსვლა (რაც მისი მარცხის ტოლფასი იქნება), რომ, ჯერ ერთი, ამ წინადადებას მიღებას ყველაზე დიდ წინააღმდეგობას გაუწევს, და მეორეც, თუ მიიღო, ჯარიმებს ან საერთოდ არ დააწესებს, ან იმდენად მცირეს, რომ არავის შეეშინდეს არჩევნებზე გამოუსვლელობა.

3. ამბობენ, რომ ხალხის ის მასა, რომელიც არჩევნებში მონაწილეობას არ იღებს, ნეიტრალურია და მისთვის სულერთია, ვინ იქნება ხელისუფლებაშიო.

ასეთი ხალხი, ყოველგვარი ლოგიკის თანახმად, ალბათ, ძალზე მცირე პროცენტი უნდა იყოს. უმეტესობა კი ან არც ერთს არ უჭერს მხარს (არც ხელისუფლებას და არც რომელიმე ოპოზიციურ პარტიას), რაც, ცხადია, ნეიტრალობას არ ნიშნავს, ან, უბრალოდ, ხმის მისაცემად წასვლა ეზარება და ფიქრობს, რომ მისი ერთი ხმა არაფერს ნიშნავს (არადა, ასეთმა ”ერთმა ხმამ” შეიძლება ათიათასობით ან ასიათასობით ადამიანი შეადგინოს). არჩევნებში მონაწილეობის სავალდებულობა სწორედ ამ ორი კატეგორიის ადამიანების გასააქტიურებლად იქნება ძალიან საჭირო და ეფექტის მომცემი. ამომრჩეველმა თუნდაც ყველა გადახაზოს, ესეც ძალიან მნიშვნელოვანი იქნება არჩევნების შედეგების ობიექტურობის თვალსაზრისით.

4. ერთ-ერთი არგუმენტი ისაა, რომ მოსახლეობის დიდი ნაწილი საზღვარგარეთაა წასული, მაგრამ სიებში მაინც რჩებიან, რასაც ხელისუფლება თავის სასარგებლოდ იყენებს, ამიტომ არჩევნებში მონაწილეობის სავალდებულობა არაფერს შეცვლისო.

ცხადია, ამის თავიდან ასაცილებლად სიების დაზუსტება და ბიომეტრიის გამოყენებაა საჭირო, რის მისაღწევადაც ბრძოლა აუცილებელია, მაგრამ კიდევაც რომ დაზუსტდეს სიები და ბიომეტრიის გამოყენებაც დაიშვას, თუ ამომრჩეველი მასობრივად არ გამოვიდა არჩევნებზე, ესეც არაფერს უშველის. ამომრჩევლის მასობრივად გამოსვლა კი, დღევანდელი რეალობის გათვალისწინებით, მხოლოდ არჩევნებში მონაწილეობის სავალდებულობით მიიღწევა
.
5. იმასაც ამბობენ, რომ საქართველოში მცხოვრები სომხური და აზერბაჯანული მოსახლეობა მთლიანად ხელისუფლებას აძლევს ხმას და ამასთან ვერაფერს გავაწყობთ არჩევნებში მონაწილეობის სავალდებულობის შემოღებითო.

ცხადია, ხელისუფლების საარჩევნო ”ოქროს მარაგი” მართლაც ეს მოსახლეობაა, მაგრამ მათგან მიღებული პროცენტები საგრძნობლად შემცირდება, თუ არჩევნებში მონაწილეობის სავალდებულობა იქნება შემოღებული.

6. თუ მართლაც ამდენი ღირსებები აქვს არჩევნებში მონაწილეობის სავალდებულობას, ამის მიღებას ხელისუფლება არაფრით არ დაუშვებსო, - მეტყვიან.

სწორია! ის კი არა და, ხელისუფლება ფარისევლურად იმასაც იტყვის, ეს არადემოკრატიული იქნება და ადამიანების უფლებებს შელახავსო. თითქოს თავად არ არღვედნენ ყველგან, ყველა სფეროში და ყოველთვის ადამიანის უფლებებს!

ამიტომ, პირველ რიგში, სწორედ ამის მისაღებადაა საჭირო ბრძოლა, ცხადია, მშვიდობიანი, კონსტიტუციური საშუალებებით.

7. ყველაზე მძიმე არგუმენტი ამ იდეის განხორციელების წინააღმდეგ არის შემდეგი:

საქმე ისაა, რომ ჩვენი ხელისუფლება, ფაქტობრივად, არაფერზე არ ზრუნავს - არც ტერიტორიული მთლიანობის აღდგენაზე, არც ეკონომიკის განვითარებაზე, არც ხალხის სოციალურ დაცვაზე, არც დემოკრატიული ღირებულებების დამკვიდრებაზე და ა.შ. ხელისუფლების ერთადერთი სერიოზული საზრუნავი ძალაუფლების შენარჩუნებაა. ამ მიზნით ხარჯავს მთელ თავის ფინანსურ თუ ”შემოქმედებით” რესურსებს. ესაა ხელისუფლების ერთადერთი სერიოზული საფიქრალი. ამიტომ, თუ ასეთი წესის შემოღებას მივაღწევთ, ცხადია, ხელისუფლება ამის გასანეიტრალებლადაც მოიფიქრებს რაიმე მაქინაციას. ამ მიმართებით ხელისუფლება ფანტაზიის ნაკლებობას ნამდვილად არ განიცდის!

მაგრამ ისიც ცხადია, რომ ამ წესის შემოღებით ხელისუფლებას არჩევნების გაყალბება უკვე ძალიან გაუჭირდება და ეს დიდ თანხებთანაც იქნება დაკავშირებული (რასაც ისევ ჩვენი ჯიბეებიდან ამოიღებს), მაგრამ არჩევნების შედეგები ნამდვილად იმაზე უკეთესი იქნება, ვიდრე აქამდე იყო. სულ ცოტა, ერთპარტიულობის აღმოფხვრას მაინც მივაღწევთ, რათა სახელისუფლებო უმრავლესობამ ყოველგვარი უმსგავსი და დანაშაულებრივი საქმიანობა ძველებური თავგასულობით ვეღარ გააგრძელოს და ქვეყნის განვითარება თუ არა, გადარჩენა მაინც მოხერხდეს.

ერთი სიტყვით, არჩევნებში მონაწილეობის სავალდებულობის შემოღებას ბევრი სარგებლობის მოტანა შეუძლია და ამ წინადადების მისაღებად მართლაც ღირს ბრძოლა. ვიმეორებ, ხელისუფლებასაც ვერავითარი სერიოზული არგუმენტი ვერ ექნება ამ წინადადების საწინააღმდეგოდ - აკი ამტკიცებს, მოსახლეობის უმეტესობა ჩვენ გვიჭერს მხარსო. ჰოდა თუ უჭერს, მთელი მოსახლეობა რომ გამოვა არჩევნებზე, ეს მხარდაჭერა უფრო უკეთ არ გამოჩნდება?

მაგრამ, სამწუხაროდ, დღეს არჩევნების მომხრე ოპოზიციურ პარტიებს მთავარ პრობლემად მიაჩნიათ არა ამ წინადადების მიღება, არამედ საარჩევნო კოდექსისა და გარემოს გაუმჯობესება, აგრეთვე რეალური საერთაშორისო მხარდაჭერა.

რა თქმა უნდა, რაც უფრო გაუმჯობესდება საარჩევნო კოდექსი და გარემო, აგრეთვე საერთაშორისო მხარდაჭერა სამართლიანი არჩევნების ჩასატარებლად, მით უკეთესი იქნება, მაგრამ ამ შემთხვევაშიც გადამწყვეტი მნიშვნელობა ექნება არჩევნებში მონაწილეობის სავალდებულობას, დღევანდელ ეტაპზე მაინც, რადგან დღეს იმდენად გულგატეხილი და იმედგაცრუებულია ხალხი, რომ თუნდაც მიღწეულ იქნას მნიშვნელოვანი საარჩევნო პროგრესი (რაც ძალიან საეჭვოა), ეს არჩევნებში მონაწილეთა პროცენტს მაინცდამაინც დიდად არ გაზრდის.

P.S. მწვანეების ლიდერმა გია გაჩეჩილაძემ ”კავკასიის” ეთერში განაცხადა, რომ არჩევნების სავალდებულობა არსებობს მსოფლიოს რამდენიმე დემოკრატიულ ქვეყანაში, და რაც საგანგებოდ აღსანიშნავია, ჩვენი ხელისუფლების სამაგალითო ს ი ნ გ ა პ უ რ შ ი ც!